“Há miệng mắc quai” – câu thành ngữ quen thuộc mà chắc chắn không ai muốn nhận về mình. Vậy nội dung câu nói này có ý nghĩa như thế nào? Cùng nhau đi tìm hiểu nội dung, ý nghĩa, bài học mà người xưa đang muốn truyền tải.
Giải thích thành ngữ “Há miệng mắc quai” cho đúng
Người xưa nói “Há miệng mắc quai” nhưng nhiều người còn không hiểu “quai là gì” và vì sao nói vậy? Như thế, để nắm được bài học từ câu thành ngữ, trước tiên cần tìm hiểu rõ ràng nguồn gốc và ý nghĩa của từng từ.
Thú vị về nguồn gốc câu thành ngữ
Có rất nhiều câu chuyện và nhận định về nguồn gốc của câu thành ngữ này. Và cũng có khá nhiều quan điểm về từ ý nghĩa thực chất của từ “quai” trong câu. Nhưng nhìn chung, “quai” vẫn được miêu tả và bắt nguồn từ việc quan sát và miêu tả các sự vật, con vật ngoài đời.
Quan điểm thứ nhất, “quai” là dây buộc, xách miệng của một vài vật dụng trong cuộc sống thường ngày: giỏ, túi xách, thùng, gùi,…Quai này nằm cạnh miệng, điều này làm cho khi chúng ta mở nắp đồ dùng sẽ bị mắc lại. “Há miệng mắc quai” tượng trưng cho các điểm yếu của vấn đề, sự ràng buộc, vướng mắc.
Quan điểm thứ hai, “quai” là vật dụng hàn bằng thiếc được thiết kế treo ở miệng con ngựa. Vật này làm cho con ngựa bịn kìm hãm, khi há miệng sẽ bị hàm này ngăn lại, tạo sự khó chịu, đai và phải hạn chế. Nếu cố sức để tháo quai, chắc chắn con ngựa sẽ bị tổn thương nhiều hơn.
Quan điểm thứ ba, nguồn gốc câu nói được cho là lấy ý tưởng trực tiếp từ vấn đề giao tiếp của con người. Quai ở đây được hiểu là quai hàm – phần xương lớn nhất của khoang miệng có công dụng điều khiển các hoạt động của miệng. Và “mắc quai” ở đây có thể hiểu là quai hàm có vấn đề, làm cho hoạt động ăn nhai, nói chuyện bị khó khăn, vướng mắc, không thể làm được.
Mỗi quan điểm đều có nghĩa và đều phù hợp với câu thành ngữ “há miệng mắc quai”. Đây chính là điều thú vị mà chỉ ở văn học Việt Nam mới có được.
Nội dung – Ý nghĩa câu “Há miệng mắc quai”
Không chỉ nói đến các sự vật, sự việc ngoài đời, câu thành ngữ “Há miệng mắc quai” còn mang ý nghĩa sâu xa hơn thế. Hiểu rộng ra, câu nói này chỉ những người đã từng có khiếm khuyết, lỗi lầm trước đó nên khi nói người khác thì bị “mắc quai” không nói được. Vì đơn giản, nói người ta thì cũng như nói mình. Từ “mắc quai” ở đây được cha ông dùng một cách đầy ẩn ý để nói về con người, tưởng nó vô hình mà lại có sự níu kéo, ràng buộc đến đáng sợ.
Ngoài ra, câu thành ngữ còn lên án, phê phán những người hèn nhát, không dám phản ánh và lên tiếng về những hành động sai trái của người khác. Họ sợ “há miệng” thì lại “mắc quai”, làm ảnh hưởng đến lợi ích của bản thân. Những người này sợ quyền lợi của mình bị ảnh hưởng nên sẽ thấy bỏ qua sự thật bên trong lỗi lầm.
Bài học rút ra từ câu thành ngữ
“Há miệng mắc quai” mang đến những bài học thiết thực cho đời sống thường ngày. Từ những tác hại, hệ quả mà nó mang lại, con người sẽ biết cách ứng xử với các vấn đề sao cho đúng đắn.
Hệ quả của “Há miệng mắc quai”
Nếu như không sống chân thực, đúng đắn với lẽ đời thì bất kỳ ai cũng rất dễ rơi vào tình cảnh “há miệng mắc quai”. Những việc làm sai trái sẽ khiến cho mối quan hệ của con người mất đi, không còn sự tin tưởng dành cho nhau. Ngoài ra, nếu bất chấp vì lợi ích cá nhân còn khiến cho chúng ta vi phạm pháp luật, tạo nên sự tụt lùi, thối vữa về đạo đức con người.
Lời dạy bảo về lối sống thẳng thắn
Đây chính là lời cảnh tỉnh cho những ai đang có một lối sống không “là chính mình”. Hãy luôn sống chân thật, thẳng thắng, là chính mình. Hãy sống không luồn cúi, làm những gì đúng với lương tâm và pháp luật để luôn tự tin về những gì mình làm, mình nói.
Sống thẳng thắn còn là dám nhận sai và sửa sai. Không ai sống mà không mắc phải lỗi lầm. Nhưng là một người trung thực thì luôn biết nhận lỗi sai và tiến hành sữa chữa lỗi của mình. Việc làm này vừa để chúng ta kỷ luật bản thân, vừa để trở thành phiên bản tốt hơn, làm tấm gương cho người khác.
Cách sống không bị chi phối bởi đồng tiền
Đừng để tiền bạc chi phố cuộc sống của bạn. Xã hội càng phát triển, đồng tiền càng trở nên quan trọng hơn khi phát triển và nâng cao đời sống. Nhưng, không thể vì đồng tiền mà làm biến chất con người và cuộc sống của mình. Đừng vì danh vọng mà bỏ qua danh dự bản thân.
Một khi chúng ta đã bị đồng tiền làm mờ mắt, khi đó chắc chắn giá trị bản thân sẽ bị chà đạp. Và một khi cần lên tiếng vì vấn đề nào đó, vì đồng tiền mà bị “há miệng mắc quai”. Lúc này, muốn thay đổi cũng đã muộn.
Kết luận
“Há miệng mắc quai” mang đến những lời khuyên, bài học gần gũi và cần thiết cho cuộc sống. Từ việc hiểu ý nghĩa câu thành ngữ, con người cũng sẽ hiểu hơn về những lời cha ông muốn truyền đạt. Hi vọng rằng, thông qua câu thành ngữ này, bất kỳ ai cũng sẽ luôn sống một cuộc đời thẳng thắn, chân thật được người ngoài kính trọng.