Bên cạnh hình ảnh bến nước sân đình, những bụi tre làng cũng là một hình tượng gắn liền với đất nước và con người Việt Nam. Rất nhiều văn sĩ đã dùng ngòi bút để thể hiện tình cảm dành cho loài cây thân thuộc này, trong đó có cả Thép Mới.
Tùy bút Cây tre Việt Nam ra đời năm 1955, sau khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta giành thắng lợi. Tác phẩm cũng là lời bình cho bộ phim tài liệu cùng tên, được chỉ huy sản xuất bởi đạo diễn người Ba Lan.
Đôi nét về nhà văn cách mạng Thép Mới và tác phẩm Cây tre Việt Nam
Tác giả Thép Mới tên thật là Hà Văn Lộc, sinh năm 1925 tại quận Tây Hồ, Hà Nội. Ngay từ khi còn ngồi trên ghế trường trung học, ông đã tích cực tham gia các hoạt động xã hội và phong trào học sinh yêu nước.
Tài năng nghệ thuật thiên bẩm đã cộng hưởng cùng tình yêu nước, thôi thúc ông cho ra đời những áng văn da diết. Năm 1945, tác giả chính thức sử dụng cái tên Thép Mới ở tác phẩm Trung thu độc lập.
Bên cạnh đó, văn sĩ còn được biết đến với các bút danh khác như Phượng Kim hay Hồng Châu. Ông có sức sáng tạo dồi dào, chuyên viết về đề tài chiến tranh ở Đông Dương và Việt Nam.
Ngoài sáng tác văn chương, Thép Mới còn viết báo và thuyết minh phim. Ở bất kỳ lĩnh vực nào, ông cũng đều thể hiện sự nhiệt huyết cùng tinh thần ham học hỏi, làm mới mình.
“Thép Mới là nhà báo tài hoa nhất trong số những nhà báo Việt Nam mà tôi được biết. Anh là người có thực tài, thực học. Một con người say xưa tìm tòi cái mới, sáng tạo phong cách mới. Một người làm báo với tâm hồn nghệ sỹ.” – Nhà báo Phan Quang nhận xét về Thép Mới
Đi ra từ khói lửa chiến tranh, ông đã tận mắt chứng kiến nhiều nỗi đau khổ và giao lao của dân tộc. Vì vậy, ngòi bút văn sĩ không bao giờ vơi cạn xúc cảm để dệt nên những trang viết lay động hồn người.
Với tinh thần cống hiến và nỗ lực không ngừng, tác giả đã đạt được nhiều thành tựu danh giá. Tiêu biểu là huân chương Kháng chiến, Độc lập hay Chiến thắng hạng nhất.
Các sáng tác tiêu biểu làm nên tên tuổi của Thép Mới phải kể đến là tùy bút Kháng chiến sau lũy tre, trên đồng lúa, Ý nghĩ người phóng viên kháng chiến, Trường Sơn hùng tráng hay Cây tre Việt Nam. Ngoài ra, văn sĩ còn tham gia dịch thuật với tiểu thuyết Thép đã tôi thế đấy.
Nằm trong số đó, Cây tre Việt Nam là một áng văn chương thấm đượm hồn cốt dân tộc của ông. Mượn hình ảnh lũy tre làng, Thép Mới đã ngợi ca các phẩm chất tốt đẹp nơi tâm hồn con người Việt Nam.
Lời giới thiệu dung dị và nhẹ nhàng trong Cây tre Việt Nam
Từ lâu, cây tre đã trở thành bạn đồng hành thân thiết của nhân dân đất Việt. Nó xuất hiện khắp mọi miền Tổ quốc, chứng kiến nhiều thăng trầm cùng cột mốc lịch sử.
Vì vậy, không biết tự bao giờ, nó đi vào tâm khảm của những người con máu đỏ da vàng. Ở tác phẩm Cây tre Việt Nam, Thép Mới đã khẳng định tình cảm mà nhân dân dành cho loài cây này.
“Cây tre là người bạn thân của nông thôn Việt Nam, bạn thân của nhân dân Việt Nam.” – Cây tre Việt Nam
Văn sĩ đã vận dụng một cách khéo léo, nhuần nhuyễn thủ pháp nghệ thuật điệp ngữ. Ông nhắc đến cụm từ “bạn thân” tận hai lần trong một dòng văn, từ đó nhấn mạnh mối quan hệ thắm thiết giữa con người Việt Nam và lũy tre xanh.
Không chỉ vậy, tác giả còn so sánh nó với muôn ngàn loài cây khác nhau. Thiên nhiên Việt Nam vô cùng đa dạng và phong phú, thế nhưng tre vẫn giữ một vị trí quan trọng trong đời sống vật chất lẫn tinh thần của nhân dân nước nhà.
Thép Mới còn thể hiện sự am hiểu sâu sắc đối với loài tre. Nó xuất hiện ở khắp nơi trên lãnh thổ đất nước, dùng sắc xanh của mình để tô điểm thêm cho cuộc đời.
“Tre Đồng Nai, nứa Việt Bắc, tre ngút ngàn Điện Biên Phủ, luỹ tre thân mật làng tôi… đâu đâu ta cũng có nứa tre làm bạn.” – Cây tre Việt Nam
Ở tùy bút Cây tre Việt Nam, tác giả còn mang đến cho độc giả một cái nhìn toàn diện về loài cây kiên cường này. Nó có đến mấy chục loại khác nhau, nào là tre, nứa hay mai, trúc.
Thế nhưng, tất cả chúng vẫn có một điểm chung, ấy là mầm non đều mọc thẳng và vươn lên bầu trời xanh. Đặc điểm này cũng giống như tính cách con người Việt Nam, không chấp nhận cúi đầu trước những điều bất công, tàn bạo.
Đến khi miêu tả cụ thể về phẩm chất tốt đẹp của tre, giọng điệu tác phẩm trở nên nhịp nhàng và giàu chất thơ hơn bao giờ hết. Thép Mới lại một lần nữa vận dụng thủ pháp điệp từ “tre”, kết hợp cùng những câu văn gọn ghẽ để ngợi ca sức sống mạnh mẽ nơi loài cây này.
“Vào đâu tre cũng sống, ở đâu tre cũng xanh tốt. Dáng tre vươn mộc mạc, màu tre tươi nhũn nhặn.” – Cây tre Việt Nam
Dưới ngòi bút của Thép Mới, cây tre hiện lên với dáng vẻ gần gũi, mộc mạc. Nó tựa như một con người Việt Nam, tuy nhỏ bé nhưng luôn mạnh mẽ, vượt qua mọi nghịch cảnh và thử thách.
Sự gắn bó khăng khít giữa tre và con người trong tác phẩm
Ở dải đất Việt Nam thân thương, không nơi nào là thiếu vắng bóng hình lũy tre xanh mát rượi. Nó đã trở thành người bạn đồng hành thân thiết, khắc sâu vào tâm khảm những đứa con xa quê.
Chính tre đã bao bọc che chở con người, chứng kiến công cuộc vỡ ruộng cũng như khai hoang. Không chỉ vậy, nó còn là cánh tay đắc lực, giúp đỡ nhân dân muôn ngàn công việc khác nhau.
Mối quan hệ gần gũi ấy không chỉ được thể hiện ở Cây tre Việt Nam mà còn cả những áng thơ ca khác. Tố Hữu cũng đã có lần khẳng định điều này với thi phẩm Cá nước, ra mắt vào năm 1942.
“Bóng tre trùm mát rượi.” – Cây tre xuất hiện trong đứa con tinh thần của Tố Hữu
Thép Mới còn lồng ghép ở những câu chữ thể hiện vai trò của tre sự phê phán, tố cáo ách đô hộ thực dân Pháp. Trải qua một thế kỷ mang mác “văn minh” và “khai hóa”, cây tre vẫn chứng kiến nhiều nỗi vất vả của con người đất Việt.
Không sử dụng quá nhiều chi tiết hay hình ảnh, nhà văn vẫn lột tả phần nào chế độ cai trị tàn bạo của quân xâm lược. Chúng khiến cuộc sống nhân dân ta chìm trong bóng tối và lầm than, chẳng có lấy phút giây yên bình.
“Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người. Cối xay tre nặng nề quay, từ nghìn đời nay, xay nắm thóc.” – Cây tre Việt Nam
Loài cây thân thương này còn đi vào đời sống tinh thần của nhân dân ta, trở thành chứng nhân cho những mối tình quê trong trẻo. Ở dưới bóng tre xanh, biết bao đôi trai gái đã kết duyên vợ chồng, hứa hẹn trăm năm.
Hơn nữa, nó còn là người bạn gần gũi với lứa tuổi trẻ thơ. Khi xã hội chưa phát triển, tre được sử dụng để chế tác thành những món đồ chơi.
Suốt một đời, từ thuở mới lọt lòng, còn nằm trên nôi cho đến khi trưởng thành, đều gắn chặt với bóng hình tre. Loài cây ấy tựa như người bạn thủy chung, lặng thầm nuôi dưỡng tâm hồn nhân dân Việt Nam.
Tinh thần kiên cường của con người Việt Nam ẩn hiện dưới cây tre
Trong những năm tháng khói lửa bom đạn, tre cũng đồng thời là đồng chí và người bạn. Giống cây đó không bao giờ chịu mọc cong mà luôn hướng thẳng lên trời, tựa như tinh thần cùng phí khách dân tộc ta.
“Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.” – Cây tre Việt Nam
Ở Cây tre Việt Nam, Thép Mới không đơn thuần chỉ ngợi ca cây tre với những phẩm chất tốt đẹp. Ông còn gói ghém vào từng câu chữ sự tự hào về cốt cách cùng tinh thần bất khuất của quần chúng nhân dân.
Chính những con người tưởng như nhỏ bé ấy đã làm nên lịch sử hào hùng, khiến cả thế giới phải kinh ngạc. Không sở hữu nhiều thứ vũ khí tối tân, dân tộc ta vẫn giành được chiến thắng trước quân thù.
Chính sự đoàn kết cùng tinh thần kiên cường đã tạo nên sức mạnh cho dân tộc Việt Nam. Từ già trẻ đến gái trai, ai cũng hăng hái tham gia vào công cuộc kháng chiến để tìm lại nền hòa bình và độc lập vốn có.
Trong suốt ngần ấy năm chiến đấu, tre luôn kề cạnh và sẵn sàng dang tay giúp đỡ những người con mang dòng máu Lạc Hồng. Dường như nó cũng có linh hồn riêng, căm phẫn trước những đau thương mà quân xâm lược gieo rắc.
“Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.” – Cây tre Việt Nam
Loài cây ấy đã hy sinh cả thân mình để cống hiến cho nền độc lập nước nhà. Những chiếc gậy được làm từ tre còn mạnh mẽ hơn so với súng đạn hay mưa bom của kẻ thù.
Vì vậy, nó cũng xứng đáng được tôn vinh và trao tặng danh hiệu anh hùng. Bằng tấm lòng của một nhà văn đồng thời là người lính kháng chiến, Thép Mới hơn ai hết thấu hiểu những đóng góp to lớn mà tre đem lại.
Hình ảnh cây tre thời hòa bình trong tác phẩm
Ở cuối bài tùy bút, tác giả đã vẽ nên một khung cảnh đất nước thật đẹp và hình ảnh lũy tre làng xanh mướt. Khi hòa bình tràn về khắp nơi, loài cây ấy cũng thu lại dáng vẻ mạnh mẽ để trở về với sự dịu dàng, hiền lành vốn có.
Thép Mới không chỉ dựng nên một bức họa với những đường nét và màu sắc cụ thể mà còn mang vào trang viết cả khúc nhạc đồng quê. Âm thanh ấy xuất hiện đều đặn mỗi khi gió khẽ mơn man lũy tre làng.
Để thể hiện âm thanh du dương, xao xuyến lòng người từ ca khúc ấy, văn sĩ đã dệt nên những vần thơ giàu sức gợi. Sự xuất hiện của nó khiến Cây tre Việt Nam thấm đượm chất trữ tình, dễ dàng khắc sâu vào tâm hồn độc giả.
“Diều bay, diều lá tre bay lưng trời…
Sáo tre, sáo trúc vang lưng trời…
Gió đưa tiếng sáo, gió nâng cánh diều…” – Cây tre Việt Nam
Từ hình tượng cây tre, tác giả đã vẽ nên cả một không gian làng quê Việt Nam yên bình. Ở nơi ấy, những đau thương và mất mát trong chiến tranh không còn nữa, thay vào đó là cuộc sống hạnh phúc, nghĩa tình.
Dù thời đại đổi thay, cây tre vẫn vô cùng quan trọng trong đời sống vật chất lẫn tinh thần của con người Việt Nam. Không một thứ xi măng hay cốt sắt nào có thể thay thế được vị trí ấy.
Thép Mới còn vận dụng thành ngữ “Tre già măng mọc” cùng biện pháp nghệ thuật so sánh để khẳng định sức sống vĩnh cửu của tre. Cũng giống như các thế hệ thiếu nhi mai sau, loài cây này sẽ mãi gắn bó với người dân đất Việt.
Tâm hồn cao đẹp của nhà văn Thép Mới trong Cây tre Việt Nam
Thép Mới mượn văn chương để ký thác nỗi lòng, dùng ngòi bút phơi bày tâm sự. Vì vậy, bên cạnh ngợi ca tre Việt Nam, ông còn thể hiện cả sự trân trọng, nâng niu đối với loài cây đã gắn bó với đất nước suốt hàng ngàn năm này.
Ở Cây tre Việt Nam, hơn một lần tác giả trực tiếp bộc bạch tình cảm của mình dành cho cây tre. Điều này khiến bài tùy bút không hề khô khan và nhàm chán, ngược lại trở nên giàu xúc cảm, gần gũi với giới thưởng thức.
“Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu!” – Cây tre Việt Nam
Hằn sâu trong hình tượng cây tre chính là tình cảm của văn sĩ đối với con người Việt Nam. Ông không thể giấu nổi sự tự hào, khâm phục trước một dân tộc kiên cường và mạnh mẽ, luôn sục sôi tinh thần yêu nước bất chấp mọi hoàn cảnh.
Từng gắn bó với khói lửa bom đạn, hơn ai hết Thép Mới thấu hiểu sự ác liệt của chiến tranh. Vì thế, ông luôn trân trọng những người dân bình thường sẵn sàng xông pha chiến đấu, thậm chí là hy sinh cả thân mình để đổi lại hòa bình và hạnh phúc.
Từng lời văn và câu chữ trong tùy bút Cây tre Việt Nam đều nhuốm đậm xúc cảm trữ tình. Nó xuất phát từ một tâm hồn nhạy cảm, luôn hết mình với cuộc đời cũng như nghệ thuật của tác giả.
Nghệ thuật đặc sắc trong Cây tre Việt Nam
Bên cạnh bức thông điệp giàu tính nhân văn, những nét nghệ thuật đặc sắc cũng là yếu tố góp phần tạo nên sự thành công vang dội cho tác phẩm. Thông qua Cây tre Việt Nam, Thép Mới đã một lần nữa khẳng định tư duy cùng tài năng văn học của mình.
Ngòi bút tác giả có sự kết hợp hài hòa, tinh tế yếu tố chính luận cũng như trữ tình. Từng lời văn ông viết ra đều thấm đẫm chất thi vị và giàu xúc cảm.
Bên cạnh đó, Thép Mới còn chọn lựa và chắt lọc các hình ảnh tiêu biểu của cây tre. Chúng được lồng ghép khéo léo vào những câu văn nhịp nhàng, mang lại giá trị biểu đạt cao.
Văn sĩ còn là bậc thầy trong việc sử dụng vốn từ cũng như chất liệu gần gũi với làng quê. Ở Cây tre Việt Nam, ông nhiều lần vận dụng các thủ pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa hay điệp ngữ, ẩn dụ.
Đến tận ngày nay, tre vẫn là một loài cây thân thuộc với con người Việt Nam. Nó đi sâu vào đời sống tinh thần, trở thành biểu tượng đẹp đẽ của đất nước ta.