Antoine De Saint-Exupéry là một trong các cây bút tài hoa và xuất sắc của nền văn học Pháp. Tên tuổi ông gắn liền với tiểu thuyết Hoàng tử bé, ra mắt công chúng lần đầu vào năm 1943.
Lần giở từng trang sách, độc giả có cảm tưởng như đang đồng hành cùng nhân vật Hoàng tử bé phiêu lưu khắp vùng đất khác nhau, kiếm tìm ý nghĩa cuộc sống. Trong đó, văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn được trích trong chương XXI của tác phẩm.
Đôi nét về Antoine De Saint-Exupéry và Nếu cậu muốn có một người bạn
Antoine De Saint-Exupéry có tên đầy đủ là Antoine Marie Jean-Baptiste Roger de Saint-Exupéry, sinh năm 1900 tại thành phố Lyon trong một gia đình quý tộc địa phương. Tuổi thơ ông không mấy trọn vẹn,phải mồ côi cha khi vừa tròn ba tuổi.
Tuy vậy, người mẹ là bà Marie Boyer de Fonscolombe vẫn cố gắng nuôi dưỡng, vun vén cho cuộc sống của Antoine. Năm 1921, ông bắt đầu tham gia nghĩa vụ quân sự và chuyển đến vùng Strasbourg để học nghề phi công.
Chính những trải nghiệm từ nghề phi công ấy đã trở thành nguồn cảm hứng nuôi dưỡng trang viết Antoine. Tác phẩm đầu tiên đánh dấu cho sự khởi đầu trong sự nghiệp văn chương của ông là L’Aviateur (Người phi công), được xuất bản trên một tạp chí địa phương.
Vài năm sau đó, ông liên tục cho ra đời những áng văn đặc sắc khác như Courrier Sud (Chuyến thư miền Nam), Vol de Nuit (Bay đêm) hay Terre des Hommes (Cõi người ta) và tiểu thuyết trứ danh Hoàng tử bé. Ở bất kỳ tác phẩm nào, Antoine cũng đều thể hiện góc nhìn mới mẻ về cuộc sống cùng một giọng điệu trong sáng, nhẹ nhàng.
Nằm trong số đó, Hoàng tử bé được sáng tác ở quãng thời gian Thế chiến thứ hai đang độ khốc liệt nhất. Ông đã dồn nén và gửi gắm vào trang văn nỗi nhớ nhung da diết về bầu trời đầy sao cùng những chuyến bay thú vị.
Cuốn tiểu thuyết này luôn nằm trong danh sách tác phẩm được săn đón nhất nhiều thập kỷ, chỉ đứng sau Kinh thánh. Nó không còn là một áng văn hướng đến đối tượng thiếu nhi như mục đích ban đầu mà đã vượt ra mọi khuôn khổ, trở thành kiệt tác chung cả nhân loại.
Tác phẩm kể về gặp gỡ tình cờ của một phi công bị rơi xuống sa mạc và cậu bé kỳ lạ đến từ tiểu tinh cầu B612. Thông qua cuộc đối thoại cùng các câu chuyện mà Hoàng tử bé từng trải nghiệm, Antoine đã mang tới cho độc giả những bài học ý nghĩa, giàu tính nhân văn.
Văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn được trích từ chương XXI cuốn tiểu thuyết, xoay quanh cuộc trò chuyện giữa Hoàng tử bé và con cáo nhỏ. Với những lời văn cùng câu chữ rất mực trong sáng, hồn nhiên, tác giả đã khẳng định giá trị thực sự của tình bạn cũng như tình yêu thương.
Nhân vật Hoàng tử bé và công cuộc đi tìm ý nghĩa của cuộc sống
Bằng tài năng văn học cùng trí tưởng tượng phong phú, Antoine đã sáng tạo nên nhân vật Hoàng tử bé vô cùng độc đáo. Cậu không đến từ Trái Đất mà sống một mình ở hành tinh B612 xa xôi.
Vì cảm thấy cô đơn, Hoàng tử bé quyết định đến Trái Đất để tìm người bầu bạn đồng thời mở mang tri thức. Cậu đã gặp và có cơ hội trò chuyện một cách sâu sắc với chú cáo ở hành tinh này.
Dưới ngòi bút của văn sĩ Antoine, nhân vật ấy hiện lên với nét tính cách bộc trực và hồn nhiên. Cậu thẳng thừng bày tỏ nỗi cô đơn, mong muốn có một người bạn để bên cạnh sẻ chia mọi vui buồn cùng nhau.
“Lại đây chơi với mình đi – hoàng tử bé đề nghị nó. – Mình buồn quá…” – Nếu cậu muốn có một người bạn
Hơn thế nữa, cậu còn dành những lời khen đẹp đẽ cho đối tượng mới quen. Nếu như đối với con người, cáo là một loài vật gian xảo, độc ác thì trong tâm hồn trẻ thơ của Hoàng tử bé, nó lại vô cùng dễ thương và thân thiện.
Hoàng tử bé quan sát và nhìn nhận mọi thứ bằng đôi mắt trẻ thơ. Khi bị chú cáo từ chối lời mời kết bạn, cậu không hề buồn rầu hay chán nản mà ngược lại, thể hiện sự hối lối vì sự hấp tấp của mình.
Rồi khi nghe đến khái niệm “cảm hóa”, Hoàng tử bé không thể giấu được sự tò mò mà liên tục hỏi chú cáo nhỏ. Antoine đã xây dựng nên một nhân vật vô cùng hồn nhiên, gần gũi với lứa tuổi thiếu nhi.
Rồi khi nghe đến khái niệm “cảm hóa”, Hoàng tử bé không thể giấu được sự tò mò mà liên tục hỏi chú cáo nhỏ. Antoine đã xây dựng nên một nhân vật vô cùng hồn nhiên, gần gũi với lứa tuổi thiếu nhi.
“Mình đi tìm con người. – Hoàng tử bé nói. – “Cảm hoá” nghĩa là gì?” Nếu cậu muốn có một người bạn
Sau khi chăm chú nghe lời giải thích của chú báo, cậu bỗng chốc nhận ra mình cũng được một bông hoa “cảm hóa” từ lâu. Chi tiết ấy đã thể hiện sự hồn nhiên và ngây thơ nơi tâm hồn Hoàng tử bé, khiến cho độc giả không khỏi xuyến xao.
Ở Tôi có một người bạn, phong cách ngôn ngữ giản dị và trong sáng của tác giả Antoine được bộc lộ một cách rõ nét. Ông không sử dụng quá nhiều từ ngữ hay hình ảnh hoa mỹ, chỉ hướng đến những điều quen thuộc trong thế giới trẻ thơ.
Hoàng tử bé còn là một người chu đáo, biết suy nghĩ cho cảm xúc và lợi ích của người khác. Vì vậy, khi chú cáo nài nỉ được cảm hóa vì quá chán chường với cuộc sống đơn điệu, cậu đã lưỡng lự, không muốn làm tổn thương đến loài vật dễ thương ấy.
Lúc chưa trở thành bạn bè thực sự, Hoàng tử bé và chú cáo ở Trái Đất kia chỉ là những kẻ hoàn toàn xa lạ, không hiểu gì về nhau. Thế nhưng sau khi trải qua quá trình “cảm hóa”, cậu đã học được cách yêu thương, biết trân trọng người kề cạnh bên mình.
Hơn nữa, Hoàng tử bé còn thêm yêu quý bông hồng với bốn chiếc gai nơi tinh cầu xa xôi của mình. Đối với cậu, nó là duy nhất và vô giá, không một đóa hoa nào khác có thể thay thế.
“Các bạn chẳng giống bông hồng của tôi chút nào, các bạn chưa là gì cả – cậu nói với chúng. – Chẳng ai cảm hoá các bạn và các bạn chẳng cảm hoá ai.” – Nếu cậu muốn có một người bạn
Chỉ là một nhân vật trong câu chuyện viết vì thiếu nhi nhưng Hoàng tử bé đã để lại dấu ấn khó phai mờ. Thông qua chuyến phiêu lưu của mình, cậu mang đến cho độc giả bài học về sự cảm thông cùng trách nhiệm to lớn đối với tình bạn.
Nhân vật chú cáo trong Nếu cậu muốn có một người bạn
Văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn còn có cả sự hiện diện của nhân vật chú cáo. Vốn là loài vật thông minh, nó đã truyền tải những triết lý sâu sắc đến Hoàng tử bé, giúp cậu nhận ra ý nghĩa về một tình bạn chân chính.
Dưới ngòi bút của tác giả Antoine, chú cáo ấy hiện ra cùng những nét tính cách hệt như một con người thực sự. Nó có phép tắc riêng, không thể trở thành bạn với ai khác nếu như chưa được cảm hóa, cảm nhận sự chân thành từ họ.
“Mình không thể chơi với bạn được – con cáo nói. – Mình chưa được cảm hoá.” – Nếu cậu muốn có một người bạn
Nhân vật ấy còn tự ý thức nhịp sống đơn điệu và nhàm chán trên hành tinh mình. Nó không muốn tiếp diễn một cuộc đời như vậy, khao khát được bao bọc trong tình yêu cùng sự ấm áp từ người bạn thực thụ.
“Những bước chân khác chỉ khiến mình trốn vào lòng đất. Còn bước chân của bạn sẽ gọi mình ra khỏi hang, như là tiếng nhạc.” – Nếu cậu muốn có một người bạn
Dường như văn sĩ đã gói ghém tiếng lòng mình vào nhân vật chú cáo. Từng lời nói của nó đều chứa đựng những tư tưởng, triết lý đáng suy ngẫm về cuộc sống và con người.
Sau khi được Hoàng tử bé cảm hóa, chú cáo đã cởi bỏ dáng vẻ lạnh lùng ban đầu, thay vào đó là lòng yêu mến và nâng niu. Nó rơi từng giọt nước mắt long lanh vì không muốn xa người bạn mới quen, không thể kiềm chế sự xúc động trong mình.
Chú cáo thông thái và sâu sắc ấy là một sáng tạo nghệ thuật, được kết tinh từ tài năng cũng như tâm huyết Antoine. Nó mang đầy đủ đặc trưng của nhân vật trong thể loại truyện đồng thoại, không những biết trò chuyện mà còn có suy nghĩ, cảm xúc riêng.
Những lời thoại giàu triết lý trong Nếu cậu muốn có một người bạn
Nếu cậu muốn có một người bạn chứa đầy những lời thoại giàu tính triết lý. Chính yếu tố này đã khiến văn bản nói riêng cùng tiểu thuyết Hoàng tử bé nói chung vượt qua sự băng hoại của thời gian, neo đậu mãi nơi tâm hồn kẻ thưởng thức.
“Tuổi trẻ đọc nó để nuôi mộng bình sinh, còn tuổi già đọc nó để ngấm nỗi nhân sinh.” Dịch giả Trác Phong nhận xét về bức thông điệp ý nghĩa của tác phẩm
Mỗi câu chữ nằm trên trang giấy trắng được cây bút tài hoa Antoine chọn lựa và chắt lọc kỹ càng. Chúng không hoa mỹ, bóng bẩy mà ngược lại, gần gũi với đời thường nhưng vẫn thấm đẫm tính nhân văn.
Ông đã dùng văn chương để ký nỗi lòng và niềm tin mãnh liệt của mình về các giá trị tốt đẹp ở đời. Đối với văn sĩ, tình bạn chính là mắt xích gắn kết mọi người lại gần nhau, xoa dịu những vết thương hay cảm giác cô đơn, lạc lõng.
“Nhưng, nếu bạn cảm hoá mình, tụi mình sẽ cần đến nhau. Lúc đó bạn đối với mình sẽ là duy nhất trên đời. Mình đối với bạn sẽ là duy nhất trên đời…” – Nếu cậu muốn có một người bạn
Một khi đã là bạn bè thực sự, người ta sẽ trở thành một mảnh ghép không thể thiếu trong cuộc sống đối phương. Từ những kẻ hoàn toàn xa lạ, họ dần chấp nhận và bao dung cho các khuyết điểm của nhau.
“Người ta chỉ hiểu những gì họ đã cảm hoá.” – Nếu cậu muốn có một người bạn
Thông qua lợi dặn dò của chú cáo trước khoảnh khắc chia xa Hoàng tử bé, Antoine còn mang đến cho độc giả bài học về sự trách nhiệm. Một khi đã trở thành bạn bè, con người không được thờ ơ mà phải luôn yêu thương, quan tâm đối phương.
“Bạn có trách nhiệm mãi mãi với những gì bạn đã cảm hoá.” – Nếu cậu muốn có một người bạn
Lời thoại ấy không chỉ có ý nghĩa đối với tình bạn mà còn cả các mối quan hệ khác. Mỗi cá nhân cần phải học cách trân trọng những người đã luôn kề cạnh, đồng hành cùng mình trong hành trình sống này.
Ngoài ra, tác giả còn gửi gắm ở tác phẩm cách đánh giá con người cùng cuộc sống xung quanh. Ông không quan sát mọi thứ một cách hời hợt, nông cạn mà hướng vào bên trong để nhìn thấu bản bản chất sự vật.
“Người ta chỉ thấy rõ với trái tim. Điều cốt lõi vô hình trong mắt trần.” – Nếu cậu muốn có một người bạn
Mỗi cá nhân cần phải để trái tim mình lên tiếng, trở thành ngọn đuốc chỉ đường và dẫn lối. Nếu như quá tập trung vào hình thức bên ngoài, sẽ chẳng thể phát hiện những giá trị đẹp đẽ nơi sâu thẳm.
Thế nhưng giữa cuộc sống bộn bề và nhiều nỗi lo toan, đôi khi con người ta quên mất điều đó. Với tư cách nghệ sĩ chân chính, Antoine đã dùng ngòi bút để thức tỉnh đồng thời giao rắc vào tâm khảm họ hạt giống của lòng bao dung.
Một áng văn chương đi mãi với thời đại
Thời gian đang miệt mài chảy trôi nhưng tiểu thuyết Hoàng tử bé cũng như văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn vẫn neo đậu bến tâm hồn người thưởng thức. Tác phẩm không chỉ giàu giá trị về mặt nội dung và tư tưởng mà còn ở phương diện nghệ thuật.
Bằng việc sử dụng ngôi kể thứ nhất, tác giả đã khiến cho cuộc đối thoại giữa Hoàng tử bé và chú cáo nhỏ chân thực, sinh động hơn. Không chỉ vậy, ông còn rất tinh tế trong khâu xây dựng hình tượng nhân vật gần gũi với thế giới trẻ thơ.
Antoine vận dụng nhuần nhuyễn các thủ pháp nghệ thuật như so sánh hay liên tưởng, nhân hóa. Do đó, chú cáo nhỏ trong tác phẩm không còn là một loài vật thông thường mà còn có cả suy nghĩ, tâm trạng riêng.
Nếu cậu có một người bạn còn là tác phẩm giàu trữ tình và thi vị. Chất thơ đó xuất phát từ lăng kính chủ quan của văn sĩ, luôn hướng đến những điều đẹp đẽ, trong sáng vô ngần.
Đứa con tinh thần của nhà văn Antoine nhận về không ít phản hồi tích cực từ phía độc giả nước nhà lẫn quốc tế. Thậm chí, nó còn được chuyển thể thành phim hoạt hình và công chiếu ở nhiều quốc gia, trong đó có cả Việt Nam.
Văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn cũng như tiểu thuyết Hoàng tử bé tựa như một khúc nhạc nhẹ nhàng, trầm lắng. Nó thanh lọc và làm phong phú tâm hồn độc giả, giúp con người ta thêm yêu thương, trân trọng cuộc sống này.