“Thẳng như ruột ngựa” là câu thành ngữ quen thuộc nói về tính cách con người. Vì sao người xưa lại dùng hình ảnh này để miêu tả về con người? Điều này liệu có đúng hay không? Hãy cùng phân tích nội dung câu thành ngữ để hiểu được ý của cha ông như thế nào.
Giải thích thành ngữ “Thẳng như ruột ngựa”
Thành ngữ “Thẳng như ruột ngựa” vô cùng quen thuộc trong khi tàng văn học dân gian Việt Nam. Nó chỉ những người có tính cách bộc trực, ngay thẳng, không gian dối, dấu giếm. Nhưng vì sao người xưa lại dùng hình ảnh ruột ngựa để miêu tả phần tính cách này? Hãy cùng phân tích câu thành ngữ để hiểu rõ hơn.
Phân tích nghĩa đen câu thành ngữ
Ngựa là loài động vật không mất xa lạ với đời sống người dân Việt Nam, nhất là ở vùng núi. Ngựa là loài vật 4 chân, nổi bật với bờm dài, chạy nhanh và ăn cỏ như trâu, bò. Ruột ngựa dài khoảng hơn 20m, đường kính mang tràng khoảng 20 – 25 cm, dài khoảng 1m. Nó tạo ra cảm giác ruột ngựa một ống nước to, thẳng; có thể chứa đến 30 lít nước cùng lúc.
Về mặt sinh học, ruột ngựa không hoàn toàn thẳng đuột. Việc nói “thẳng như ruột ngựa” là cách miêu tả phần manh tràng giống như một đường ống được kéo thẳng trong bụng, tạo ra diện tích tối đa cho con ngựa chứa đồ ăn. Đây có thể coi là cách nói ví von của người xưa về hình ảnh này.
Phân tích nghĩa bóng “Thẳng như ruột ngựa”
Câu thành ngữ “thẳng như ruột ngựa” sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ để chỉ những người thẳng tính, trung thực, chân thật, không lòng vòng. Đây là những người có gì nói nấy, không toan tính thiệt hơn, không vì lợi ích cá nhân mà nịnh hót ai đó. Những người này cũng không phải là người ưa nịnh nọt, là sống ngay thẳng và đôi khi không được lòng người xung quanh vì nói chuyện chưa khéo léo.
Câu thành ngữ là lồ nhắc nhở của cha ông về cách sống của con người. Bản thân mỗi người luôn cần giữ cho mình sự thật thà, liêm khiết, sống thẳng thắn ở bất kỳ đâu. Cuộc sống đầy rẫy những cạm bẫy và toan tính nên việc sống ngay thẳng là vô cùng quan trọng để khi xảy ra vấn đề ta có thể “ngẩng cao đầu” tự tin.
Giá trị đạo đức và bài học về tính cách ngay thẳng
Câu thành ngữ “thẳng như ruột ngựa” mang đến nhiều bài học có giá trị về đạo đức cũng như tính cách.
Trước tiên, mỗi người cần giữ cho mình sự ngay thẳng và trung thực. Đây là phẩm chất đạo đức mà bất kể ai, bất kể hoàn cảnh nào cũng phải giữ gìn. Có câu “Không di sản nào quý giá bằng lòng trung thực” là vậy. Việc sống và tôn trọng sự thật, thẳng thắn, cương trực, không vụ lợi, không toan tính là phẩm chất vô cùng quý giá của con người. Nó giữ cho chúng ta sự liêm khiết ở bất kể hoàn cảnh nào, không đổ lỗi cho hoàn cảnh sống, không vì lợi ích bản thân mà bỏ qua chuyện sai.
Nhưng liệu tính cách “thẳng như ruột ngựa” có phải tốt nhất?
Phải rõ ràng một điều rằng, sống ngay thẳng nhưng không phải “bạ đâu nói đó”, không tôn trọng những người xung quanh. Có những người thường nghĩ rằng mình là người ngay thẳng mà bỏ quên sự khé léo trong ứng xử. Điều này vừa gây ra tổn thương cho người tiếp xúc, vừa có thể khiến cho bạn mất đi nhiều mối quan hệ tốt đẹp. Vì thế, sống “thẳng như ruột ngựa” nhưng không có nghĩa là thiếu sự tinh tế.
Việc điều chỉnh cách giáo tiếp, hành xử phù hợp với hoàn cảnh là điều vô cùng cần thiết cho mỗi người. Sống chân thật, nhìn nhận vấn đề khách quan, không xu nịnh là tính cách rất tốt. Cùng với đó, bản thân mỗi người cũng cần biết giao tiếp, ứng xử hài hòa, nhã nhặn, khéo léo, tránh vì lời nói “vô duyên” nhưng tưởng thẳng thắn của mình làm tổn thương người nghe. Điều này sẽ giúp chúng ta vừa được yêu quý, vừa được tôn trọng.
Tục ngữ – Ca dao về tính cách bộc trực, ngay thẳng
Tính cách thẳng thắn, trung thực luôn giúp người ta được tôn trọng. Vì thế, khi nói về tính cách này cha ông ta có rất nhiều câu tục ngữ, ca dao hay:
- Thẳng mực tàu đau lòng gỗ.
- Mất lòng trước, được lòng sau.
- Ăn ngay nói thẳng.
- Cây ngay bóng thẳng.
- Thuốc đắng giã tật/ Sự thật mất lòng.
- Ở cho ngay thẳng giàu sau mới bền.
- Cây ngay không sợ chết đứng.
- Thật thà ma vật không chết.
- Ăn ngay nói thật mọi tật mọi lành.
- Một câu nói ngay bằng ăn chay cả tháng.
- Những người thành thật môi dày/ Lại thêm ít nói lòng đầy nghĩa nhân.
- Làm người phải đắn phải đo/ Phải cân nặng nhẹ, phải dò nông sâu.
- Sông sâu còn có kẻ dò/ Nào ai lấy thước mà đo lòng người.
- Người gian thì sợ người ngay/ Người ngay chẳng sợ đường cày cong queo.
Hình ảnh loài ngựa trong ca dao, tục ngữ Việt Nam
Loài ngựa không chỉ xuất hiện ở một vài câu tục ngữ ca dao mà nó xuất hiện ở rất nhiều câu với những ý nghĩa khác nhau. Dưới đây là một vài ví dụ:
- Ngựa non háu đá.
- Ngựa quen đường cũ.
- Đầu trâu mặt ngựa.
- Ngựa chạy có bầy, chim bay có bạn.
- Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ.
- Mồ cha không khó bằng xa ngựa.
- Ngựa hồng hí ngoài đầu ngõ.
- Ngựa hồng một có câu ra.
- Cỡi ngựa xem hoa.
- Lên ngựa bắn cung.
- Ngựa đá còn biết đau.
- Vó ngựa dặm ngàn.
- Cởi ngựa rồi mới dắt.
- Ruột ngựa phổi bò.
Kết luận
“Thằng như ruột ngựa” là câu thành ngữ nổi bật để nói đến tính cách trung thực, thẳng thắn của con người. Qua bài viết trên đây, hi vọng rằng đã mang đến cho người đọc những ý nghĩa, bài học gần gũi với cuộc sống thường ngày. Và hãy nhớ rằng, sống một cuộc sống chân thật, không vụ lợi là cách để chúng ta luôn nhận được sự tôn trọng từ những người xung quanh.