Thành ngữ “Ăn mày đánh đổ cầu ao” thường được sử dụng trong lời ăn tiếng nói hàng ngày của nhân dân để chỉ những người vốn có hoàn cảnh khốn cùng lại phải gặp phải nhiều điều đen đủi liên tiếp.
Ý nghĩa của thành ngữ Ăn mày đánh đổ cầu ao
Lối nói đậm chất dân gian này được cấu tạo gồm hai vế mang ý nghĩa tương đương nhau. Trong đó, cụm từ “ăn mày” ám chỉ người có hoàn cảnh nghèo khó và “đánh đổ bờ ao” tức là những điều xui rủi, không may mắn.
Ngoài “Ăn mày đánh đổ cầu ao”, kho tàng văn học dân gian Việt Nam còn có câu thành ngữ “Chó cắn áo rách”. Nó cũng được vận dụng để thể hiện hoàn cảnh trớ trêu, kém may mắn của con người.
Câu chuyện về thành ngữ Ăn mày đánh đổ cầu ao
Thành ngữ “Ăn mày đánh đổ cầu ao” còn có nguồn gốc từ một câu chuyện cổ xưa. Nó kể về cuộc đời của người ăn xin nghèo khó ở vùng nọ, thường xuyên chịu cảnh đói khát.
Một hôm, anh ta may mắn được nhà giàu nọ bố thí cho ít gạo. Người ăn xin vô cùng mừng rỡ, nhanh chóng đem xuống dưới cầu ao để vo và nấu cháo.
Trớ trêu thay, gió nổi lên tứ tung và làm đổ cả rá gạo xuống bờ ao. Chứng kiến cảnh tượng này, người ăn mày khóc lóc thảm thiết, bèn làm đơn gửi lên thiên đình kiện thần Gió.
“Tôi đói khát, mới phải đi ăn mày, nay được nhà giàu cho chút gạo, thế mà thần Gió lại lật cả rá gạo đổ xuống cầu ao. Mong thiên đình soi xét nghĩ đến kẻ khó này.” – Anh chàng ăn xin thưa kiện với thần Gió
Khi bị Giời quở mắng, thần Gió không nổi giận mà ôn tồn giảng giải. Ngài phải tạo ra gió để thuyền chạy vì có người lái buôn nọ đã làm lễ cầu xin.
Nghe thần Gió trả lời, Giời đã ngay lập tức quở mắng và ra lệnh buộc kẻ cầu gió kia phải đền bù cho anh ăn xin. Tuy không cam tâm nhưng người lái buôn vẫn chịu đền một bát gạo.
Hoàn cảnh Ăn mày đánh đổ bờ ao trong Trẻ con không được ăn thịt chó
Nam Cao là người suốt đời trăn trở và day dứt khôn nguôi về trách nhiệm của giới nghệ sĩ. Ông kiếm tìm cảm hứng sáng tác ở hiện thực đời sống, phơi trải lên trang giấy nhiều số phận đau thương.
Trẻ con không được ăn thịt chó nằm trong số truyện ngắn hiện thực phê phán xuất sắc của Nam Cao. Tác phẩm được chấp bút vào năm 1942, tái hiện thực trạng cuộc sống đau khổ mà tầng lớp nông dân phải trải qua thời kỳ trước Cách mạng tháng Tám.
Nam Cao không đặt cho những nhân vật trong tác phẩm cái tên cụ thể, thay vào đó ông tập trung khắc họa suy nghĩ cũng hành động. Ngòi bút văn sĩ sắc bén và lạnh lùng, lặng lẽ bóc tách từng góc khuất của tâm hồn con người.
Ở Trẻ con không được ăn thịt chó, độc giả đã được chứng kiến sự xuống cấp trầm trọng của nhân phẩm nhân vật. Chỉ vì thói nghiện rượu và ham ăn lười làm, người bố nhẫn tâm làm thịt chú chó vốn gắn bó với gia đình nhiều năm.
Chính hắn đã khiến cuộc sống vốn nghèo khổ của gia đình thêm phần khổ đau. Tình cảnh mà người vợ và đàn con trong Trẻ con không được ăn thịt chó phải trải qua chẳng khác gì ý nghĩa câu thành ngữ “Ăn mày đánh đổ cầu ao”, bi đát đến cùng cực.
“Con chó to bằng ấy, lúc này bán đâu không nổi ba đồng bạc? Cả nhà ăn gạo hàng nửa tháng. Ấy thế mà cái môi nó vừa máy lên một cái, nó đã phải đè ra mà giết ngay. Ăn hoang, phá hại. Ăn uống thế, có khác gì ăn thịt con không, hở trời?” – Nhân vật người vợ bất lực và đau khổ trước hành động vô nhân tính của chồng
Với truyện ngắn này, Nam Cao đã phản ánh chân thực bức tranh đen tối, mịt mù của nông thôn Việt Nam trước năm 1945. Bên cạnh đó, văn sĩ cũng chỉ rõ chính cái nghèo khổ là thứ đẩy con người vào bước đường cùng, khiến họ dần đánh mất những phẩm chất tốt đẹp vốn có.
Thành ngữ Ăn mày đánh đổ cầu ao trong Lão Hạc
Bên cạnh Trẻ con không được ăn thịt chó, Chí Phèo hay Dì Hảo, Nam Cao còn để lại dấu ấn khó phai mờ trong lòng độc giả với truyện ngắn Lão Hạc. Áng văn mang giá trị tố cáo sâu sắc, tái hiện một kiếp người đầy rẫy bất hạnh và khổ đau.
Tác phẩm kể về cuộc đời của nhân vật lão Hạc, vốn là người đàn ông nông dân già góa vợ từ sớm. Vì quá nghèo khổ, ông phải bất lực nhìn đứa con trai duy nhất đi đồn điền cao su.
Bằng tài năng văn học cùng vốn sống phong phú, Nam Cao đã miêu tả nhân vật lão Hạc với nhiều khó khăn, vất vả. Dù già yếu, ông vẫn phải làm lụng tất bật để nuôi sống bản thân mình.
Thế nhưng trớ trêu thay, ông lại còn phải trải qua một cơn ốm thập tử nhất sinh. Sau lần đó, sức khỏe lão Hạc kém hơn hẳn, không thể làm lụng như trước đây nữa.
Không chỉ vậy, toàn bộ hoa màu ở vườn lão Hạc còn bị bão phá sạch. Ông cùng chú chó tên cậu Vàng phải lay lắt sống qua ngày trong cảnh đói khát.
“Lão Hạc không có việc. Rồi lại bão. Hoa mầu bị phá sạch sành sanh. Từ ngày bão đến nay, vườn lão chưa có một tí gì bán. Gạo thì cứ kém mãi đi. Một lão với một con chó mỗi ngày ba hào gạo, mà gia sự vẫn còn đói deo đói dắt.” – Hoàn cảnh đáng thương của nhân vật lão Hạc
Hoàn cảnh của lão Hạc cũng giống như ý nghĩa câu thành ngữ “Ăn mày đánh đổ cầu cao”. Vốn đã nghèo khó, giờ đây ông lại bị hiện thực nghiệt ngã ghì sát đất, không thể vượt qua nghịch cảnh.
Khi chấp bút nên tác phẩm, Nam Cao đã gói ghém vào trang viết thái độ thương xót và đồng cảm với tầng lớp nông dân trong xã hội cũ. Đồng thời, ông cũng khẳng định vẻ đẹp ngời sáng của tâm hồn con người dù ở bất cứ hoàn cảnh nào.