Thành ngữ “Cha truyền con nối” xuất hiện nhiều trong lời ăn tiếng nói hàng ngày, được sử dụng để chỉ việc con cái kế tục chức tước, địa vị của cha mẹ hoặc các thế hệ tổ tiên trước.
Ý nghĩa của thành ngữ Cha truyền con nối
Ý nghĩa câu thành ngữ “Cha truyền con nối” gắn liền với tục lệ của chế độ quân chủ chuyên chế thời xưa. Nó không chỉ có ở Việt Nam mà còn cả các nước khác như Hàn Quốc, Trung Quốc hay Ấn Độ.
Vào thời phong kiến, tài sản hoặc quyền lực và địa vị của gia tộc thường truyền sang cho con cái. Phần lớn con trai sẽ được ưu ái chọn trở thành người kế vị hơn so với con gái, điều này xuất phát từ tư tưởng “trọng nam khinh nữ” ngày xưa.
Ở khía cạnh tích cực, “Cha truyền con nối” còn mang một nét nghĩa mới. Ấy là những truyền thống tốt đẹp của gia đình cũng như xã hội luôn được các thế hệ đời sau lưu truyền và gìn giữ.
Ngoài thành ngữ “Cha truyền con nối”, dân gian cũng còn cách nói khác để thể hiện quy luật này là “Con nối cha truyền Phụ truyền tử kế”.
Câu chuyện lịch sử về thành ngữ Cha truyền con nối
Trong dòng lịch sử dân tộc, tục lệ cha truyền con nối vốn không còn xa lạ với nhân dân. Sau khi vua Gia Long từ trần, hoàng tử Đảm đã lên nối ngôi và đăng quang, lấy niên hiệu là Minh Mạng vào năm 1820.
Sau khi kế vị cha, vua Minh Mạng đã sáng tác nên “Đế hệ thi” cùng “Phiên hệ thi” để phân biệt dòng chính và thứ cũng như trật tự hoàng gia. Trong đó, bài đầu tiên gồm các chữ đầu sẽ đặt tên con cháu thuộc dòng chính còn bài thứ hai dành cho những người anh em ruột.
Tương truyền rằng, bậc quân vương ấy đã cho ra đời đến mười bài “Phiên hệ thi” để tặng gia đình anh em ruột. Ông mong muốn ngai vàng được bảo đảm “truyền tử lưu tôn” của gia tộc nhà vua ít nhất hai mươi đời.
Thành ngữ Cha truyền con nối và câu ca dao quen thuộc
Ca dao là thể loại thơ ca dân gian được truyền miệng dưới hình thức những câu hát không theo một điệu nào nhất định. Nó chứa đựng nhiều bài học cùng trải nghiệm sống do các thế hệ đi trước đúc kết.
Tục lệ cha truyền con nối xuất hiện từ lâu, ăn sâu vào đời sống của nhân dân. Để thể hiện điều này, ông bà ta đã cho ra đời câu ca dao quen thuộc với nhiều thế hệ.
“Con vua thì lại làm vua
Con sãi ở chùa thì quét lá đa”. – Ca dao nói về truyền thống cha truyền con nối
Nội dung bài ca dao này cũng giống với ý nghĩa thành ngữ “Cha truyền con nối”. Chính con cái sẽ là người được kế thừa tiền tài, của cải và vị thế xã hội của cha mẹ.
Thế nhưng, thể loại thơ trữ tình dân gian này còn mang hàm ý sâu xa hơn. Nó vạch rõ sự thật đau lòng thời phong kiến rằng, con cái của những gia đình thuộc tầng lớp thấp kém, không có quyền lực thì khó mà vươn lên số phận.
Sự kế thừa và gìn giữ cốt cách trong Một người Hà Nội
Một người Hà Nội là truyện ngắn giàu tính dân tộc do nhà văn tài hoa Nguyễn Khải chấp bút. Đứa con tinh thần này ra mắt công chúng vào năm 1986, thể hiện sự chuyển đổi cảm hứng từ chính luận sang triết luận của ông.
Nhân vật trung tâm của tác phẩm là Hiền, người được ví như “hạt bụi vàng” nơi thủ đô ngàn năm văn hiến. Dù trải qua nhiều biến động trong thời đại, cô vẫn giữ gìn vẹn nguyên cốt cách tốt đẹp đậm chất Hà thành.
Dưới ngòi bút Nguyễn Khải, cô Hiền hiện lên là một người dịu dàng và tinh tế, có tấm lòng nhân hậu. Khi còn trẻ, nhân vật ấy đặc biệt yêu mến cái đẹp cũng như văn chương, thả hồn mình vào trong thế giới của câu chữ.
Đến khi đã lập gia đình, Hiền vẫn không mất đi dáng vẻ dịu dàng, thanh tao mà ngược lại, trở thành cô vợ đảm đang, quán xuyến mọi việc một cách chu toàn. Nhân vật ấy còn dạy cho con trẻ những nét đẹp trong cách ứng xử, ăn nói của người Hà Nội.
Chính những phẩm chất đẹp đẽ ở tâm hồn Hiền đã khiến cho trang văn đậm đà tính dân tộc. Người phụ nữ ấy luôn giữ gìn nếp sống Hà Nội, thậm chí đến lúc về già cô vẫn toát lên cái phong thái của con người nơi thủ đô kinh kỳ.
“Cô đã yếu nhiều, đã già hẳn, ngoài bẩy mươi rồi còn gì, nhưng cô vẫn là người của hôm nay, thuần túy Hà Nội, không pha trộn. Nơi tiếp khách của cô sau tấm bình phong cao hơn đầu người bằng gỗ chạm suốt mấy chục năm không hề thay đổi.” – Nhân vật cô Hiền mang vẻ đẹp đậm chất thủ đô
Với hình tượng nhân vật Hiền, Nguyễn Khải đã khẳng định sức sống vĩnh cửu của các nếp sống cùng phẩm chất Hà Thành. Giống như ý nghĩa thành ngữ “Cha truyền con nối”, chính người phụ nữ ấy góp phần tiếp nối truyền thống tốt đẹp và đáng tự hào từ ngàn đời xưa.
Cho đến tận ngày nay, Một người Hà Nội vẫn là một truyện ngắn giàu ý nghĩa, thu hút nhiều độc giả nước nhà. Mỗi câu chữ Nguyễn Khải viết ra đều chứa đựng tâm tư và ước muốn cao đẹp của ông, hy vọng rằng thế hệ đời sau sẽ luôn gìn giữ cũng như phát huy các giá trị văn hóa dân tộc.