Trăm năm cô đơn là một trong những tiểu thuyết nổi tiếng nhất của nhà văn người Columbia Gabriel Garcia Márquez. Xuất bản lần đầu tiên vào năm 1967 bằng tiếng Tây Ban Nha và trong vòng ba năm đã bán được hơn nửa triệu bản.
Được đánh giá là một trong những cuốn sách hay nhất thập niên sáu mươi, Trăm năm cô đơn đã vinh dự mang về cho tác giả giải thưởng Nobel văn học danh giá lúc bấy giờ vào năm 1982.
Gabriel Garcia Márquez cha đẻ của trường phái hiện thực huyền ảo
Gabriel Garcia Márquez được xem là một trong những nhà văn nổi tiếng nhất thế kỉ XX với các tác phẩm Trăm năm cô đơn, Ngài đại tá chờ thư,… Ông sinh tại Columbia vào ngày 6 tháng 3 năm 1927, trưởng thành trong một gia đình trung lưu có đến mười một người con mà ông là con cả.
Bấy giờ bối cảnh lịch sử của Mỹ Latinh vô cùng đặc biệt. Đó là thời kỳ của chính trị bất ổn kéo dài, các cuộc bạo loạn xảy ra thường xuyên, tình hình đất nước và các mối quan hệ quốc tế phức tạp.
Với ảnh hưởng từ những tháng ngày tuổi thơ chứa đựng cả đắng cay lẫn ngọt ngào cùng các tác động ngoại cảnh tất cả đã trở thành nguồn cảm hứng mạnh mẽ bất tận cho Gabriel Garcia Márquez.
“Cuối cùng, văn chương chính là nghề mộc. Chúng ta đang làm việc với hiện thực, một vật liệu cứng rắn như gỗ.”
Con đường văn chương của ông gắn liền với hiện thực khắc nghiệt, đầy thăng trầm và thử thách. Các sự kiện lịch sử, chính trị quan trọng đều được nhà văn lồng ghép đưa vào các tác phẩm.
Chinh phục độc giả nhờ lối kể chuyện xuất chúng, giọng văn độc đáo, lối viết hiện thực cộng thêm một chút huyền bí, ông mê hoặc cả thế giới trong những câu chuyện thực ảo lẫn lộn, không thể phân biệt.
Gabriel Garcia Márquez tạo ra thế giới ảo dựa trên những sự kiện có thật để trào phúng thêm cái hiện thực lũng loạn thời bấy giờ khi mà những chuẩn mực đạo đức trớ trêu thay lại trở thành cái cớ cho vô vàn tội ác. Điển hình phải nhắc đến tác phẩm nổi bật nhất của ông là Trăm năm cô đơn.
Trăm năm cô đơn và câu chuyện thấm đẫm nỗi bất hạnh của con người
Quyển sách được ấp ủ khi Gabriel Garcia Márquez mười bảy tuổi nhưng đành bỏ dở vì tuổi đời còn quá trẻ. Sau đó ông không ngừng rèn luyện, thử thách ngòi bút bằng việc sáng tác truyện ngắn và tiểu thuyết khác để tìm ra được giọng văn riêng biệt độc nhất của mình trong tác phẩm kinh điển Trăm năm cô đơn.
Năm 1965, ông tiếp tục câu chuyện dang dở và hoàn thành trong mười tám tháng hoàn toàn ngăn cách với bên ngoài.
Trăm năm cô đơn là tác phẩm gây tiếng vang lớn trên toàn thế giới, sức ảnh hưởng của quyển tiểu thuyết bất chấp dòng chảy của thời gian vẫn kéo dài đến tận ngày nay. Nội dung xoay quanh bảy thế hệ nhà Buendía và ngôi làng tưởng tượng Maconđô.
Maconđô là sản phẩm hư cấu nghệ thuật tuyệt vời mà ở đó người ta chứng kiến một hành trình ra đời, phát triển hưng thịnh rồi suy tàn của một “mô hình xã hội thu nhỏ”. Những cuộc đời đầy ngang trái phải sống lay lắt trong nỗi nhớ và nỗi ám ảnh khôn nguôi về tội loạn luân.
Thế hệ đầu tiên là José Arcadio Buendía và Úrsula Iguarán, cả hai dẫu là họ hàng nhưng vẫn kiên quyết đến với nhau dưới danh nghĩa của tình yêu. Họ mặc cho những rủi ro có thể sinh ra “một đứa con đuôi lợn”, bất chấp sự phản đối của cha mẹ để rồi cuối cùng phải dứt áo ra đi, trốn chạy khỏi sự dày vò.
Trên đường cặp đôi gặp một vài người bạn, vì chung hoàn cảnh bế tắc họ quyết định đồng hành cùng đôi vợ chồng, từ ấy chuyến phiêu lưu bất hạnh về vùng đất mới chính thức bắt đầu.
Tại làng, họ có hai đứa con trai lần lượt là José Acardio, Aureliano Buendía và một cô con gái Amaranta. Bi kịch thực sự bắt đầu khi cả hai người con trai “chung đụng” và có con với cùng một người đàn bà, cô con gái út lại có tình cảm với chính đứa cháu trai của mình.
Bức tranh tương lai u ám dường như đã được nhìn thấy kể từ cái ngày José và Úrsula không thể ngăn cản những đứa con đi theo vết xe đổ của họ. Dù cho may mắn sinh ra “những đứa con không có đuôi lợn” nhưng mặt khác, sự giày xéo trong các mối quan hệ đã đẩy họ vào hố sâu của sự cô độc.
“Bọn trẻ nhà này cứ như những thằng đần, lúc nào cũng thẫn thờ”, Úrsula nói.
Dòng họ nhà Buendía là dòng họ của những kiếp người cô đơn, họ cô đơn trong chính căn nhà của mình, bên cạnh những người vợ, người chồng hay nhân tình, thậm chí trong cõi vô thức nỗi ám ảnh ấy vẫn luôn bủa vây.
Thế hệ nối tiếp thế hệ, vẫn quanh quẩn trong cái vòng tròn nhỏ hẹp, phức tạp để rồi sau trăm năm dài đằng đẵng, mọi chuyện kết thúc với người đầu tiên của cây dòng họ phát điên, bị trói dưới tán cây dẻ mà chết còn người cuối cùng vừa mới sinh đã bị đàn kiến ăn thịt.
Ngôi làng Maconđô trải qua muôn trùng sóng gió, không thể cưỡng lại những thứ mới lạ bên ngoài, không thể chiến thắng trận chiến với đảng Bảo Hoàng, những truyền thống dần bị quên lãng rồi sau cùng bị trận cuồng phong quét sạch chẳng còn lại gì, biến mất khỏi thế gian như chưa từng tồn tại.
Thiên tiểu thuyết phản ảnh thực tế ngổn ngang về các vấn đề nhức nhối của thời đại
Một diễn biến trong câu chuyện: Sự kiện nổi dậy của công nhân công ty trồng chuối gần làng được xem là ẩn dụ cho một cuộc thảm sát hoàn toàn có thật ở Colombia – sự kiện đau thương nhất trong lịch sử đất nước này.
Thông qua lời kể của mẹ và ông ngoại mặc dù không trực tiếp chứng kiến nhưng sự kiện trên đã nghiễm nhiên trở thành một “bóng ma ám ảnh” không thể xóa nhòa trong tâm hồn Márquez, ông miêu tả đầy đủ sự kiện bằng nhiều hình thức khác nhau không chỉ một mà trong nhiều tác phẩm khác của mình.
Cùng với việc dũng cảm vạch trần các khía cạnh lồi lõm của thời cuộc ta còn thấy được xuyên suốt tác phẩm những vấn đề nhân văn không hề bị bỏ qua. Ta bắt gặp rất nhiều những vấn đề nhức nhối được Gabriel Garcia Márquez khéo léo lồng ghép qua các hình ảnh, sự việc.
Ví như sự lãng quên cội nguồn truyền thống qua việc ẩn dụ hình ảnh ngôi làng Maconđô bị người Di-gan đồng hóa. Họ hứng thú với những phát minh hiện đại, kì quái rồi chằng biết từ lúc nào ngôi làng đã không còn như thuở trước nữa.
“Chỉ trong chốc lát, người Di-gan làm cho làng thay đổi. Những người dân Macônđô bỗng chốc cũng bị lạc đường ở ngay chính quê hương mình,…”
Nói về biến đổi tiêu cực của con người trước hoàn cảnh, ta thấy rõ qua nhân vật José Arcadio Buendía – một trong những người đầu tiên lập làng. Thuở đầu, không có gì để nghi ngờ rằng ông là một nhà lãnh đạo thông minh, một trưởng làng khôn ngoan.
Ông chỉ dạy cho dân làng cách trồng lúa, bẫy chim và giúp họ dựng nên những ngôi nhà thật vững chãi. José Arcadio Buendía đã tạo nên khung cảnh bức tranh ngôi làng dạo đầu vô cùng tốt đẹp, bình yên.
Thế nhưng sau đó, người đứng đầu thông minh ấy lại đắm chìm, say mê vô độ với những thứ đồ “ma quái” do người Di-gan mang lại, José Arcadio Buendía mải mê nghiên cứu tìm tòi trong phòng thí nghiệm thực hiện các nghiên cứu khoa học, không quan tâm đến cả thế giới.
Dân làng đều nói rằng kể từ khi có sự xuất hiện của Melquíades – một nhà thông thái có khả năng tiên tri, thường lẫn trong đám Di-gan, ghé thăm làng vào tháng tám mỗi năm – người ta không còn thấy hình bóng người đi đầu lúc trước nữa.
Hay nghịch lý rằng dù những đứa con của dòng họ nhà Buendía sinh ra đều đầy đủ trí tuệ và sức khỏe cần thiết nhưng đến tuổi trưởng thành lại khốn cùng, khánh kiệt.
Chúng lao đầu vào hai thứ bản năng nhất của con người: ăn uống phè phỡn cho tới chết hoặc chơi bời phóng tục trong nhục dục để phạm tội loạn luân, chết trong cô độc.
Tất cả bọn họ đại diện cho việc đánh mất đi bản chất tốt đẹp vốn có của loài người, họ đều thiếu trái tim yêu thương sôi nổi. Thông điệp thật sự mà Gabriel Garcia Márquez muốn gửi đến người đọc là tình yêu sẽ giải thoát ta khỏi nỗi cô đơn, hãy sống đúng bản chất của mình, vượt mọi định kiến và thành kiến, hòa đồng với gia đình, xã hội.
Tầm ảnh hưởng to lớn của Trăm năm cô đơn một tác phẩm huyền thoại
Tác phẩm được xuất bản lần đầu bằng tiếng Tây Ban Nha vào năm 1967. Đến năm 1970, truyện đã được in bằng tiếng Tây Ban Nha hơn nửa triệu bản, chưa kể hai lần in ở Cuba một trăm nghìn bản. Đến nay, tác phẩm đã được dịch ra 37 thứ tiếng và bán được hơn 30 triệu bản trên toàn thế giới
“Ở Mỹ Latin, ai ai cũng đọc tác phẩm này, từ các giáo sư cho đến dân lao động và cả gái điếm – The Sydney Morning Herald”
Trăm năm cô đơn dẫu cho là một tiểu thuyết kinh điển nhưng cũng không thể phủ nhận đây là một tác phẩm không dễ đọc cũng không dễ dàng tìm hiểu với những ai muốn khám phá tầng ý nghĩa ẩn sau câu chữ.
Nay có tin mừng rằng Netflix đã mua được bản quyền chuyển thể tác phẩm thành phim từ gia đình của Márquez đã thắp lên không ít kỳ vọng của độc giả trên toàn thế giới.
Một bộ phim chuyển thể chất lượng sẽ phần nào giúp những người yêu thích quyển sách nhưng chẳng thể ghi nhớ nổi hơn sáu mươi nhân vật trong truyện cảm thấy “dễ thở” hơn.
Trăm năm cô đơn là sản phẩm tinh thần vô giá với sức ảnh hưởng thách thức cả dòng chảy thời đại. Đây là một quyển tiểu thuyết đáng đọc, đọc để suy ngẫm, đọc để có cơ hội trải nghiệm một bức tranh về cuộc đời huyền ảo muôn màu muôn vẻ, từ đó biết đâu lại tìm ra được điều gì cho bản thân.
Thanh Thảo
