“Tai vách mạch dừng” hay “Tai vách mạch rừng” mới đúng? Có rất nhiều thắc mắc về nội dung và cách sử dụng từ ở câu thành ngữ này. Vậy đâu mới là câu nói đúng của người xưa? Nó có ý nghĩa gì và tại sao lại dễ nhầm lẫn như vậy? Cùng giải đáp những câu hỏi trên thông qua bài viết dưới đây.
Lắt léo “Tai vách mạch dừng” hay “Tai vách mạch rừng”?
Có người bảo “Tai vách mạch dừng” nhưng cũng có người cho rằng “Tai vách mạch rừng” mới đúng? Những sự nhầm lẫn nào đang xuất hiện ở đây? Muốn dùng đúng câu thành ngữ, trước tiên cần tìm hiểu về sự “lắt léo” dễ gây hiểu lầm này.
Trước hết, về câu “tai vách mạch rừng”. Ở đây” rừng” chỉ nơi quy tụ nhiều loại cây khác nhau, từ tầng thấp tới tầng cao tạo thành một hệ sinh thái thực thật. Rừng cũng là nơi ở của nhiều loại động vật khác nhau. “Mạch rừng” ở đây có thể hiểu là mạch đường đi trong rừng hay con đường nào đó để di chuyển ở khu vực này.
Về câu “Tái vách mạch dừng”. “Dừng” ở câu này được hiểu các thanh nan bằng tre/ nứa bao quanh các bức vách để tạo thành khung nhà. Do đó, “dừng” và vách ở câu thành ngữ này có một sự liên kết chặt hơn với nhau.
Tuy nhiên, cả hai câu nói đều đã từng xuất hiện trong văn học xưa và nay. Trong truyện Kiều của Nguyễn Du có câu “Ở đây tai vách mạch rừng” (câu 1755 trong các bản truyện Kiều xuất bản). Hay trong câu chuyện khuyết danh Nhị độ mai có nhắc đến thành ngữ này ở câu 2139 “Chỉn em tai vách mạch rừng”.
Còn về câu “Tai vách mạch dừng” cũng được xuất hiện ở cuốn “Từ điển Thành ngữ và Tục ngữ Việt Nam” của Giáo sư, nhà giáo Nhân Dân Nguyễn Lân. Trong truyện Phương Hoa cũng có câu “Kéo khi dừng mạch vách tai/ Lạnh răng thì bởi hởi môi gió vào”.
Xét về mức độ kết nối của hai vế câu thành ngữ , rõ ràng “dừng” hợp lý hơn là “rừng”. Điều này cũng được nhiều đánh giá của chuyên gia đồng ý. Và có thể thống nhất rằng, thành ngữ chuẩn là “Tai vách mạch dừng”.
Giải thích nghĩa “Tai vách mạch dừng”
Để hiểu được nội dụng của câu thành ngữ thì trước hết cần hiểu được ý nghĩa của từng hình ảnh, vế câu.
“Vách” là một bộ phận của ngôi nhà thời xưa. Nó thường được thiết kế từ cây tre, nứa, gỗ chả ra và lắp thành từng tấm. “Vách” thường được sử dụng để che chắn cho ngôi nhà hoặc ngăn cách giữa cách lớp không gian ở trong nhà. “Tai vách” ở đây sử dụng biện pháp nhân hóa, ý chỉ những bức vách cũng có thê lắng nghe điều mọi người nói và nó ở xung quanh chúng ta để nghe.
“Dừng” hiểu theo nghĩa đen là cách phần cốt thanh tre, nứa hay gỗ dùng để đan lại tạo thành một bức vách. Và vì sử dụng các bộ phận của cây tre, nứa như vậy, khi tạo thành các bức vách, tường sẽ có những chỗ bị trống, kẽ hở. “Mạch dừng” chính là những vị trí đó.
Thành ngữ “Tai vách mạch dừng” với biện pháp nhân hóa độc đáo ý nói vách có tai và dừng thì có mạch. Điều này sẽ làm cho các cuộc nói chuyện dễ dàng bị lộ ra ngoài vì người khác nghe trộm. Cứ ngỡ nói chuyện trong nhà an toàn mà thực chất lại không có sự an toàn nào tuyệt đối. Hãy biết kiệm lời, giữ mồm giữ miệng những câu chuyện không nên nói để tránh mang phiên phức, tai hoạ vào mình. Hãy cẩn thận với những gì mình nói ra vì nó có thể lọt đến tai người khác và trở thành phiền toái của bản thân mình.
Bài học về giữ bí mật qua câu thành ngữ
Từ ý nghĩa câu “tai vách mạch dừng” ta có thể rút ra cho mình nhiều bài học trong cuộc sống. Đó là sự cẩn thận trong lời ăn tiếng nói, sự tôn trọng câu chuyện của những người xung quanh mình. Điều này được thể hiện rõ ràng qua:
Không có nơi nào là an toàn tuyệt đối
Như “vách có tai” và “dừng có mạch”, sẽ không có nơi nào là an toàn tuyệt đối để giữ kín bí mật. Mọi lời nói khi đã nói ra thì chắc chắn không còn là bí mật, dù nói ở đâu, nói với ai. Do đó, đừng nghĩ rằng nói ở nhà, nói trong phòng sẽ an toàn. Câu chuyện của bạn có thể đến tai người khác bất kỳ lúc nào. Lời nói của bạn sẽ dễ dàng bị biến tấu qua lời người khác bất kể lúc nào không hay. Vì thế, nếu đã là bí mật thì không nên nói ra ở bất kỳ đâu nếu không muốn phiền lụy sau này.
Giữ mồm, giữ miệng; không “bạ đâu nói đó”
Sống biết giữ mồm, giữ miệng cũng là một điều được thể hiện qua câu nói “tai vách mạch dừng” rất rõ. Ở đâu cũng có kẽ hở nên việc ăn nói giữ mồm miệng là cách cần thiết để bảo vệ bản thân mình khỏi những tranh cãi, phiền hà ngoài đời. Không phải chuyện nào cũng nên nói, không phải lời nào nói ra cũng hay. Lời bạn nói ra đôi khi chỉ vô tình nhưng nó cũng sẽ mang lại những hệ lụy không đáng có cho mình nếu gặp phải thành phần xấu.
Hãy luôn ăn nói ngay thẳng, chuẩn mực
Việc ăn nói ngay thẳng, chuẩn mực là điều tạo nên sự chỉn chu, đứng đắn của mỗi người. Khi chúng ta tự tin vào lời nói của mình thì chắc chắn không còn lo sợ vấn đề “tai vách mạch dừng” như nhiều người. “Ăn ngay nói thẳng” để người khác dù có nghe lén được câu chuyện của ta cũng không thể biến nó thành một câu chuyện xấu xí để người khác phê phán. Đây cũng là điều mà rất nhiều người mắc phải khiến cho các mối quan hệ trở nên xấu đi chỉ vì lời nói.
Không lấy chuyện của người khác ra “buôn”
Đây là một thói quen xấu mà ai cũng cần tránh. Có những người thường lấy câu chuyện của người khác ra làm câu chuyện của mình. Dẫu biết “tai vách mạch dừng” là không tránh khỏi nhưng làm như vậy là không đúng với đạo đức con người. Không nên lấy chuyện của người ngoài ra bàn tán khi chưa biết thực hư ra sao. Hãy tôn trọng quyền riêng tư của người khác dù là nhỏ nhất.
Kết luận
“Tai vách mạch dừng” là câu chuyện mà bất kể ai cũng từng gặp phải. Việc hiểu rõ và nắm được thông tin của câu thành ngữ trên đây giúp cho chúng ta hiểu được mong muốn của người xưa để lại là gì. Hi vọng, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, bạn cũng sẽ cẩn trọng ở lời ăn tiếng nói để tránh được những vấn đề không đáng có.