“Văn hay chữ tốt” là thành ngữ quen thuộc, được sử dụng như một lời tán dương. Nó ngợi ca những người tài hoa và thông minh, học hành giỏi giang.
Ý nghĩa thành ngữ Văn hay chữ tốt
Câu thành ngữ này có cấu tạo gồm hai vế mang ý nghĩa tích cực tương tự nhau là “văn học” và “chữ tốt”. Chúng đại diện cho những tài năng đồng thời cũng được ví như truyền thống tốt đẹp của ông cha ta.
Vì vậy, cách nói đậm chất dân gian này thường được sử dụng để chỉ những cá nhân giỏi giang và xuất chúng. Bên cạnh đó, nó còn ngụ ý khuyên răn người đời kế thừa truyền thống hiếu học, trau dồi tri thức.
Trái ngược với “Văn hay chữ tốt” là thành ngữ “Văn dốt võ nát”, ám chỉ những kẻ kém cỏi, không chú ý rèn luyện bản thân.
Thành ngữ Văn hay chữ tốt và giai thoại về Cao Bá Quát
Thành ngữ “Văn hay chữ tốt” thực chất bắt nguồn từ một giai thoại truyền miệng về cuộc đời Cao Bá Quát. Ông là nghệ sĩ lỗi lạc của nền văn học Việt Nam, để lại cho đời nhiều tác phẩm giàu ý nghĩa.
Tương truyền rằng thuở còn đi học, chữ Cao Bá Quát xấu như gà bới. Vì vậy, cậu nhiều lần nhận điểm kém dù ý văn sâu sắc, chạm đến lòng người.
Một lần nọ, bà cụ hàng xóm sang nhà nhờ cậu viết giúp lá đơn gửi quan kêu oan. Vốn là người thông minh và học sâu hiểu rộng lại có trái tim ấm áp, Cao Bá Quát bèn đồng ý ngay.
Cậu vô cùng tự tin với lá đơn được trình bày chặt chẽ, lý lẽ rõ ràng của mình. Thế nhưng chữ Cao Bá Quát lại quá xấu, khiến quan không thể đọc ra nên sai lính đuổi bà lão khỏi huyện đường.
Sau khi được bà lão kể lại, cậu cảm thấy vô cùng tự trách và ăn năn. Sự việc đó đã thức tỉnh Cao Bá Quát, khiến ông dốc sức rèn luyện chữ nghĩa.
Mỗi buổi sáng, Cao Bá Quát đều dậy sớm cầm que vạch lên cột nhà rèn chữ cho cứng cáp. Đến tối, ông lại ra sức luyện tập, hoàn thành mười trang vở mới chịu đi ngủ.
Hành trình trau dồi chữ nghĩa của Cao Bá Quát kéo dài đến tận mấy năm. Trong suốt quãng thời gian ấy, có không ít khó khăn nhưng ông chưa bao giờ bỏ cuộc, luôn kiên trì đến cùng.
Không lâu sau đó, ông gặt hái quả ngọt và vang danh khắp nơi là nhân tài văn hay chữ tốt. Cao Bá Quát trở thành tấm gương mẫu mực cho sự bền bỉ, kiên trì để người đời noi theo.
Từ một học trò thường xuyên nhận điểm kém vì chữ xấu, Cao Bá Quát dần vươn lên trở thành người tài giỏi đáng ngưỡng mộ. Câu chuyện của ông đã truyền cảm hứng cho các thế hệ sau, không ngừng cố gắng để hoàn thiện bản thân mình.
Sự vận dụng thành ngữ Văn hay chữ tốt trong Phú hỏng khoa canh Tý
Trần Tế Xương là một thi sĩ nổi bật với nhiều tác phẩm trĩu nặng suy tư về phận đời cũng như thời cuộc. Phú hỏng khoa canh Tý nằm trong số đó, được chấp bút dựa trên tình cảnh đáng thương của nhà thơ.
Trần Tế Xương vốn nổi tiếng khắp vùng là lỗi lạc, học rộng hiểu sâu. Tuy vậy, con đường công danh cùng sự nghiệp thi cử của ông lại vô cùng lận đận, trải qua đến tám lần không thành công.
Những lần thất bại đó đã ảnh hưởng sâu sắc đến tâm hồn cũng như hành trình sáng tác của Tú Xương. Ông đành chọn bầu bạn với câu chữ, phơi trải nỗi niềm ấy thông qua đứa con tinh thần Phú hỏng khoa canh Tý.
Xuyên suốt tác phẩm là tâm trạng buồn rầu xen lẫn chua chát của nhà thơ khi không gặt hái được kết quả như ý. Thi sĩ còn lên án tố cáo các bất công tồn đọng trong thi cử, khiến những tài năng như ông mãi bị vùi dập.
Trong Phú hỏng khoa canh Tý, Tú Xương đã vận dụng khéo léo thành ngữ “Văn hay chữ tốt” để diễn tả hoàn cảnh trớ trêu của mình. Là người giỏi giang nhưng ông lại rơi vào tình trạng “học tài thi phận”, không được công nhận tài năng.
“Thế mới biết học tài thi phận, miệng đàn bà con trẻ nói vậy mà thiêng
Nào ai ngờ chữ tốt văn hay, tài bảng nhãn thám hoa lỡ ra cũng hỏng.” – Tú Xương phơi trải tâm trạng mình lên từng trang giấy
Đây không chỉ là tiếng lòng của riêng nhà thơ mà còn cả các bậc hiền tài khác ở xã hội đương thời. Họ phải sống một đời ẩn dật, chứng kiến cảnh đất nước suy thoái, nhân dân lầm than trong bất lực.