“Trăng quầng thì hạn trăng tán thì mưa” là câu tục ngữ quen thuộc về dự báo thời tiết được cha ông truyền lại. Hiểu câu nói này sao cho đúng ý nghĩa nhất? Liệu dự báo này có đúng hay không? Cùng bài viết dưới đây tìm hiểu ngay ý nghĩa của nó.
Giải thích “Trăng quầng thì hạn trăng tán thì mưa”
“Trăng quầng thì hạn trăng tán thì mưa” là hình thức dự báo thời tiết dựa vào vầng trăng. Và để xem cha ông ta đói chiếu như thế nào để đưa ra dự đoán thì hãy cùng phân tích câu tục ngữ.
Hiểu về “Trăng quầng” và “trăng tán”
Trăng là hình ảnh quen thuộc đối với mỗi người. Mặt trăng quay quanh trái trất. Ban đêm, tùy vào điều kiện thời tiết mà chúng ta có thể nhìn thấy hình ảnh mặt trăng khác nhau. Cũng nhờ vào điều này cùng với kinh nghiệm bản thân, cha ông ta đã sử dụng sự khác biệt của mặt trăng để dự báo về sự biến đổi của thời tiết trong tương lai.
“Trăng quầng” là hiện tượng mặt trăng bị bao quanh một vòng tròn ánh sáng lấp lánh. Đây là hiện tượng xảy ra khi trời quang, khô, thiếu ẩm và không có mưa trước đó. Lúc này, có tinh thể nước (băng” trong tầng khí quyển sẽ phản chiếu ánh sáng hay còn gọi là khúc xạ, tạo nên vòng tròn sáng bao quanh mặt trăng. Thoạt nhìn, nó giống như một lớp băng giá đấy màu sắc lấp lánh bao quanh.
“Trăng tán” thì khác. Đây là hiện tượng có những lớp mây dày bao quanh mặt trăng. Cộng thêm hơi nước nhiều, ánh sáng chiêu tạo nên hiện tượng khúc xạ xen qua các lớp mây giống như một chiếc cầu vồng bao quanh mặt trăng. Trăng tán sẽ xuất hiện khi trời có mây, không khí ẩm, nhiều nước.
Vì sao nói “trăng quần thì hạn trăng tán thì mưa”?
Vì sao người xưa lại dùng hình ảnh “Trăng quầng thì hạn, trăng tán thì mưa” để báo thời tiết? Nếu để ý thời tiết ở các ngày trăng quầng và trăng tán ta sẽ thấy sự khác biệt.
Ở những ngày “trăng quầng” thời tiết khô nóng, oi, trời quang không có mây. Lúc này thường vào mùa hè cao điểm khi không khí nóng đang bao phủ khu vực đó. Việc thời tiết ở những ngày tiếp theo trở nên nắng nóng, không có mưa là điều dễ hiểu.
Ở những ngày “trăng tán” thì lại khác. Lúc này, trời sẽ nhiều mây, không khí xung quanh ẩm, hơi nước bị ngưng tụ lại tạo nên cảm giác dễ chịu hơn. Thông thường thời điểm này sẽ chịu ảnh hưởng bởi bão hay không khí lạnh tràn về. Độ ẩm cao, mây nhiều thì việc mưa trong tương lai cũng là dễ hiểu hơn rất nhiều.
Như vậy, việc ông cha ta nói “trăng quầng thì hạn trăng tán thì mưa” cũng có sự hợp lý với sự thay đổi của thời tiết. Đây có thể coi là kinh nghiệm dân gian được đúc kết lâu đời của người xưa.
Ý nghĩa câu tục ngữ và khả năng dự báo thời tiết từ thiên nhiên
Câu tục ngữ “trăng quầng thì hạn trăng tán thì mưa” là kinh nghiệm dự báo thời tiết của cha ông ta dựa vào mặt trăng. Theo đó, những ngày trăng quầng, có thời tiết oi bức thì khả năng thời gian tới sẽ hạn hán, ít mưa. Ngược lại, những ngày trăng có tán báo hiệu thời tiết ẩm, rất dễ mưa vào những ngày tiếp theo.
Dựa vào các hiện tượng thiên nhiên để dự báo thời tiết không còn xa lạ. Tuy nhiên, nếu để ý kỹ thì sẽ thấy những dự báo này của cha ông cũng dựa vào các yếu tố khoa học cả chứ không chỉ đoán bừa. Dựa theo độ ẩm không khí, hơi nước và mức độ khúc xạ, mây ở xung quanh mặt trăng mà cha ông đã dự báo được khí hậu những ngày tiếp theo như thế nào. Điều này cũng có sự hợp lý chứ không hoàn toàn là phỏng đoán tự nhiên.
Tính đúng sai của câu tục ngữ và cuộc sống thường ngày
Có rất nhiều câu hỏi xoay quanh câu tục ngữ có đúng hay sai?
Trước đây, khi chưa có dự báo thời tiết trên ti vi, điện thoại, cha ông ta chỉ có thể “đoán” thời tiết dựa vào các hiện tượng từ thiên nhiên. “Trăng quầng thì hạn trăng tán thì mưa” là một ví dụ. Để xét về độ chính xác, không có bất kỳ sự dự đoán nào đạt được độ chính xác 100% như ý muốn. Tuy vậy, theo kinh nghiệm của cha ông thì việc nhìn vào tán trăng để xem nắng mưa cũng tương đối chuẩn. Nó giúp cho người nông dân có sự chuẩn bị tốt hơn mỗi khi thiên tai đến.
Xét về phương diện khoa học, những lý giải về trăng quầng và trăng tán cũng phù hợp lý giải của khoa học về sự thay đổi thời tiết. Việc trăng có quầng hay trăng có tán thì cũng do sự thay đổi của mây, không khí tạo nên. Tuy nhiên, để tuyệt đối tin theo thì khó có thể đúng hết, đó sẽ là sự tham khảo và không đặt nặng quá nhiều tính đúng/sai hoàn toàn.
Ca dao, tục ngữ về thời tiết
Ngày xưa không có công nghệ để dự báo thời tiết nên con người chỉ có thể dựa vào thiên nhiên để dự báo. Do đó, có rất nhiều câu thành ngữ, tục ngữ, ca dao nói về nội dung này:
- Chớp đông nhay nháy gà gáy thì mưa.
- Mây xanh thì nắng, mây trắng thì mưa.
- Rằm tháng bảy nước chảy lên bờ.
- Ếch kêu uôm uôm, ao chuôm đầy nước.
- Mống dài trời lụt, mống cụt trời mưa.
- Tháng ba mưa đám, tháng tám mưa cơn.
- Đầu năm sương muối, cuối năm gió nồm.
- Rét tháng ba đan bà chết cóng.
- Chuồn chuồn bay thấp thì mưa/ Bay cao thì nắng bay vừa thì râm.
- Trời nắng chóng trưa, trời mưa chóng tối.
- Trời đang nắng, cỏ gà trắng thì mưa.
- Kiến đen tha trứng lên cao/ Thế nào cũng có mưa rào rất to.
- Chớp thừng chớp chảo/Không bão thì mưa.
- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng/Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
- Én bay thấp mưa ngập bờ ao/Én bay cao mưa rào lại tạnh.
- Bầu nắng, mướp đắng mưa, dưa đại hạn.
- Tháng bảy ngâu ra, mồng ba ngâu vào.
- Mống cao gió táp, mống áp mưa rào.
- Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ.
- Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt.
- Mống đông, vồng tây, không mưa dây cũng bão giật.
Kết luận
“Trăng quầng thì hạn trăng tán thì mưa” cho thấy rất rõ khả năng dự đoán của cha ông dựa vào kinh nghiệm và tự nhiên. Thế mới thấy, người xưa có sự gắn bó và “thấu hiểu” mẹ thiên nhiên như thế nào. Ngày nay, các phương pháp dự báo thời tiết hiện đại hơn nhưng việc lấy kinh nghiệm để nói về thiên tai, cuộc sống vẫn được nhiều người áp dụng.