Những ngôi sao xa xôi là truyện ngắn đặc sắc của nhà văn Lê Minh Khuê được sáng tác vào năm 1971, khi cuộc kháng chiến chống đế quốc diễn ra vô cùng ác liệt. Thông qua tác phẩm, nhà văn đã vẽ nên bức tranh chân thực về sự gian khó của cuộc đấu tranh giành lại hoà bình, đồng thời khắc hoạ rõ nét sự hy sinh thầm lặng của những cô gái thanh niên xung phong.
Câu chuyện về đề tài chiến tranh không khô khan ngược lại còn lắng đọng nhiều cảm xúc bồi hồi, da diết. Xuyên suốt Những ngôi xa xôi là cuộc đời của những cô gái tuổi xuân thì đang làm nhiệm vụ phá bom, mở đường cho xe qua trên dãy Trường Sơn.
Đôi nét về tác giả Lê Minh Khuê và tác phẩm Những ngôi sao xa xôi
Lê Minh Khuê sinh năm 1949 tại Thanh Hoá, bà thuộc thế hệ những nhà văn trưởng thành từ cuộc kháng chiến chống Mỹ, là nhà văn chuyên viết về đề tài chiến tranh và hậu chiến.
Trong suốt sự nghiệp sáng tác, Lê Minh Khuê đã nhận được rất nhiều giải thưởng ở cả trong và ngoài nước, như giải thưởng văn học mang tên văn hào Byeong-ju Lee của Hàn Quốc năm 2008, giải thưởng Nhà nước về văn học và nghệ thuật năm 2012 và gần đây nhất là giải thưởng Thành tựu văn học trọn đời năm 2019 do Hội nhà văn Hà Nội trao tặng.
Ít người biết từ năm mười sáu tuổi Lê Minh Khuê đã tham gia vào lực lượng thanh niên xung phong, bám trụ trên những cung đường chiến đấu ác liệt nhất.
Chính vì thế nên hầu hết các tác phẩm đầu tiên do bà sáng tác vào năm những 1970 chủ yếu xoay quanh cuộc sống của các chiến sĩ trẻ, đang làm nhiệm vụ trên tuyến đường huyết mạch Trường Sơn. Chiến tranh đã qua đi nhưng nỗi đau về những tháng ngày sống cùng bom đạn vẫn thường trực trong những trang viết của bà.
Tác phẩm thời hậu chiến của bà quan tâm đến hậu quả chiến tranh đối với đất nước mình, những vấn đề sau khi thống nhất đất nước, sự nghèo đói và tình trạng xói mòn văn hóa và tinh thần khi đất nước chuyển đổi sang một xã hội tiêu thụ. Những vấn đề này được thể hiện bằng một văn phong đẹp, chua xót và trang nghiêm.
– Hội nhà văn Việt Nam
Cho đến nay bà đã sáng tác mười hai tập truyện ngắn, đồng thời là một trong những nhà văn đương đại tiêu biểu có tác phẩm được đưa vào sách giáo khoa. Các tập truyện của bà có thể nhắc đến như Những ngôi sao xa xôi, Cao điểm mùa hạ, Một chiều xa thành phố và Bi kịch nhỏ.
Những ngôi sao xa xôi là một trong những tác phẩm đặc sắc của bà, được sáng tác và in trên tạp chí Tác phẩm mới năm 1971, đồng thời cũng là tác phẩm được chọn để đưa vào sách giáo khoa Ngữ Văn 9.
Truyện xoay quanh ba nữ thanh niên xung phong gồm Nho, Thao và Phương Định đang làm nhiệm vụ trinh sát mặt đường tại Trường Sơn. Với sự sắc sảo trong ngòi bút, Lê Minh Khuê đã khắc hoạ chân thực cuộc đời của những cô gái tuổi còn đôi mươi nhưng cháy trong tim khát vọng tuổi trẻ mãnh liệt và nồng nàn tình yêu nước.
Lòng yêu nước là ngọn đuốc mồi của sự dũng cảm
Những ngôi sao xa xôi là câu chuyện về cuộc đời Nho, Thao và Phương Định, ba nữ thanh niên xung phong đang sống và chiến đấu ở một cao điểm, giữa vùng bắn phá ác liệt nhất của máy bay Mỹ trên tuyến đường Trường Sơn.
Họ có nhiệm vụ quan sát máy bay địch, đo đạc đồng thời ước tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới để san lấp, đếm những quả bom chưa nổ và dùng thuốc nổ để phá chúng. Đó là một công việc vô cùng mạo hiểm, đòi hỏi lòng dũng cảm cùng tinh thần thép.
Có ở đâu như thế này không: đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ… Rồi khi xong việc, quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa, thở phào, chạy về hang.
Công việc mạo hiểm đến nỗi họ phải liều mình xông pha giữa máy bay trinh sát của địch và những trái bom có thể nổ bất kì lúc nào dù ngày hay đêm. Tuy nguy hiểm khôn lường nhưng các cô vẫn luôn tự hào với cái tên “tổ trinh sát mặt đường” mà đơn vị đặt cho mình.
Đơn vị thường ra đường vào lúc mặt trời lặn. Và làm việc có khi suốt đêm. Còn chúng tôi thì chạy trên cao điểm cả ban ngày. Mà ban ngày chạy trên cao điểm không phải chuyện chơi. Thần chết là một tay không thích đùa. Hắn ta lẩn trong ruột những quả bom. Tôi bây giờ còn một vết thương chưa lành miệng ở đùi.
Cả ba cô gái đều là người Hà Nội, trẻ trung, xinh đẹp, đầy mộng mơ và luôn hồn nhiên cất cao tiếng hát.
Thao là cô gái lớn tuổi nhất nên được giao nhiệm vụ chỉ huy đội trinh sát, tuy quyết đoán và nghiêm khắc trong công việc nhưng chị cũng là cô gái thích chăm chút cho bản thân.
Điều đó được thể hiện qua việc cô thường tỉa lông mày, say sưa chép lời bài hát hay sợ vắt và máu. Thao cho người đọc nhìn thấy được một cô gái vừa có chút điệu đà, nhút nhát lại vừa bản lĩnh, gan dạ khi ra trận.
Nho là em út nên tính cách rất trẻ con, cô có dáng người nhỏ nhắn và thích ăn kẹo. Tuy nhiên khi đứng trước kẻ thù, Nho luôn thể hiện được sự kiên cường và dũng cảm của người chiến sĩ thanh niên xung phong.
Về phần Phương Định, đó là một cô gái hồn nhiên, xinh xắn và hay mơ mộng. Định có giọng hát rất hay, cô thường cất tiếng hát để động viên bản thân và đồng đội, tiếng hát du dương ấy đã phần nào xoa dịu tháng ngày khốc liệt nơi tiền tuyến.
Thao, Nho và Phương Định tuy mỗi người có một tính cách khác biệt nhưng luôn dành cho nhau những tình cảm chân thành và tốt đẹp, cả ba tựa như những đoá hồng thép đang nở rộ giữa dãy Trường Sơn.
Nho cắn răng chịu đau nhưng không khóc và cả ba người đều không ai khóc bởi họ cho rằng: Nước mắt đứa nào chảy trong khi cần cái cứng cỏi của nhau là bị xem như bằng chứng của một sự tự nhục mạ.
– Những ngôi sao xa xôi
Càng đi sâu vào tác phẩm ta càng nhận ra tình đồng chí vững vàng được tác giả khai thác một cách khéo léo. Họ luôn dành cho nhau sự quan tâm lặng lẽ và vững tin vào sự hỗ trợ của đồng đội đang ở phía sau, để biến nỗi sợ thành động lực chiến đấu.
Vắng lặng đến phát sợ. Cây còn lại xơ xác. Đất nóng. Khói đen vật vờ từng cụm trong không trung, che đi những gì từ xa. Các anh cao xạ có nhìn thấy chúng tôi không? Chắc có, các anh ấy có những cái ống nhòm có thể thu cả trái đất vào tầm mắt. Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt các chiến sĩ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi lom khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới.
– Những ngôi sao xa xôi
Các cô gái luôn hiểu rõ ý nghĩa việc mình làm, thế nên khi đối mặt với cái chết, họ vẫn bình tĩnh, dũng cảm và sẵn sàng hy sinh để con đường ra trận được thông suốt.
Trong những tác phẩm về đề tài chiến tranh trước đây, cuộc sống của những chiến sĩ đã hy sinh thầm lặng vì hoà bình dân tộc không được miêu tả nhiều. Dưới ngòi bút của nhà văn Lê Minh Khuê, người đọc đã có cái nhìn sâu sắc và chân thật về cuộc đời của những chiến sĩ đã quên mình vì nền độc lập nước nhà.
Tác giả đã chọn cho mình phong cách viết bình dị nhưng cũng đậm hơi thở của chiến tranh. Tinh thần quả cảm, yêu nước của ba cô thanh niên xung phong trong Những ngôi sao xa xôi cũng chính là tinh thần chung của dân tộc Việt Nam giai đoạn chống Mỹ cứu nước.
Những đoá hoa đã dành trọn thanh xuân cho Tổ Quốc
Các anh chiến sĩ đã gọi các cô là những ngôi sao xa xôi. Với các anh, ngôi sao luôn phát ra ánh sáng dịu dàng nhưng không kém phần rực rỡ, tựa những cô gái đang ngày đêm chiến đấu giữa mưa bom, lửa đạn trên dãy Trường Sơn. Điều đó đã phần nào thể hiện sự nể phục và trân trọng mà họ dành cho Thao, Nho và Phương Định.
Các cô yêu nước và cũng yêu luôn cả những anh chiến sĩ đi qua cao điểm. Đó không phải tình yêu nam nữ đơn thuần mà là tình cảm thiêng liêng giữa đồng bào với đồng bào, chứa chan niềm tự hào dân tộc.
Tôi khoanh tay trước ngực, đứng ra xa một tí, không nhìn anh bộ đội mà nhìn một chiếc xe đang đi tới. Tôi lại điệu thế thôi. Nhưng bảo tôi không điệu sao được? Chẳng lẽ, ngay lúc này đây, tôi lại chạy đến, nắm tay tất cả các chiến sĩ trên cao điểm này mà òa lên khóc vì một niềm vui, một niềm hạnh phúc trẻ trung đang trào dậy. Tôi yêu tất cả mọi người, một tình yêu nồng nàn, khó nói mà có lẽ ai đã đứng trên cao điểm giữa những phút này như tôi mới hiểu thấu.
– Những ngôi sao xa xôi
Phương Định luôn thấy mừng rỡ mỗi khi có xe đi ngang cao điểm, vì nhờ các cô hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà các anh đã an toàn băng qua Trường Sơn để cứu nước.
Bằng ngôn ngữ giản dị, giọng điệu bình thản pha chút hóm hỉnh nhưng vẫn vô cùng tự nhiên, Lê Minh Khuê đã cho độc giả thấy được sự hồn nhiên nhưng không kém phần chững chạc trong cách suy nghĩ của những cô chiến sĩ trẻ nơi tiền tuyến.
Qua tác phẩm, có thể thấy ba cô gái có lí tưởng sống cao đẹp, sẵn sàng hy sinh tuổi thanh xuân, hy sinh hạnh phúc cá nhân để nghe theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. Họ chính là những đoá hồng vươn lên từ biển lửa, tô thắm thêm màu đỏ chói lọi cho dãy Trường Sơn.
Những ngôi sao xa xôi làm sống lại trang sử hào hùng của dân tộc
Lê Minh Khuê đã dùng ngòi bút tái hiện lại sự tàn khốc của chiến tranh một cách chân thực, đồng thời tôn vinh sự kiên cường, bất khuất của các chiến sĩ cách mạng.
Những ngôi sao xa xôi đã thành công khắc hoạ cuộc đời của ba nữ thanh niên xung phong dành trọn tuổi trẻ để bảo vệ Tổ quốc. Qua tác phẩm, ta có cái nhìn trọn vẹn và sâu sắc hơn về chiến tranh Việt Nam cũng như những hy sinh của ông cha ta đến ngày đất nước hoàn toàn giải phóng.
Cách viết của nhà văn Lê Minh Khuê được giới chuyên môn nhận định là mới lạ và tiêu biểu cho số ít nhà văn có tác phẩm về đề tài chiến tranh.
Những ngôi sao xa xôi không chỉ được đánh giá cao ở trong nước mà còn gây ấn tượng mạnh với độc giả nước ngoài. Truyện ngắn đã được in trong tuyển tập The Art of the Short Story do nhà xuất bản Wadsworth Hoa Kỳ phát hành, bên cạnh tác phẩm của nhiều tác giả nổi tiếng trên khắp thế giới.
Nhiều năm tháng đã qua đi nhưng nỗi đau về trận chiến năm xưa vẫn còn âm ỉ trong lòng mỗi người dân Việt Nam. Tác phẩm không chỉ để lại trong lòng người đọc ký ức về một thời chiến đấu oanh liệt mà còn làm sống lại những trang sử hào hùng của dân tộc.
Văn học là hành trình từ trái tim đến trái tim, chính vì thế nên những giá trị nhân văn sâu sắc mà Lê Minh Khuê truyền tải trong tác phẩm đã thành công chinh phục nhiều thế hệ độc giả. Những ngôi sao xa xôi sẽ cho chúng ta được chiêm ngưỡng bức tranh thời chiến đầy chân thực nhưng cũng không kém phần sâu lắng về những con người đã không tiếc máu xương cho hoà bình, độc lập.
Thiên Nhi
