Luis Sepúlveda là nhà văn nổi tiếng người Chile, ông được biết đến như ngôi sao sáng trên nền trời văn học thế giới bởi ngòi bút chuyên về nhân cách và giá trị con người.
Với lối văn chương giản dị nhưng truyền cảm, các tác phẩm của Luis Sepúlveda đều mang đến cho độc giả nhiều bài học sâu sắc. Vì lẽ đó, ông được mệnh danh là “người kể chuyện ngụ ngôn cho mọi lứa tuổi” và thu hút đông đảo bạn đọc trên toàn thế giới.
Luis Sepúlveda và cuộc đời nhiều thăng trầm
Luis Sepúlveda sinh năm 1949 tại Ovalle, Chile và mất năm 2020 ở Oviedo, Tây Ban Nha do dịch bệnh Covid-19. Trước khi trở thành nhà văn nổi tiếng, Luis Sepúlveda phải trải qua nhiều biến cố nhưng những bước ngoặt ấy đã tạo nên đời nghệ thuật huy hoàng.
Xuất thân trong gia đình có mẹ là y tá, bố là thành viên Đảng cộng sản Chile nên Luis Sepúlveda được thừa hưởng nền giáo dục tốt. Sau khi tốt nghiệp phổ thông, ông quyết định theo đuổi nghệ thuật và trở thành sinh viên ngành Nghệ thuật Sân khấu của Đại học Chile.
Nhờ tài năng bản thân, Luis Sepúlveda nhận được học bổng để tiếp tục học ngành Kịch nghệ tại Đại học Moscow. Tuy nhiên, việc giao du với những người không ủng hộ chế độ Xô-viết khiến ông bị đuổi học và phải quay về Chile.
Trở về nước, Luis Sepúlveda tham gia nhiều hoạt động ủng hộ tổng thống Salvador Allende hay giữ vai trò trung gian hòa giải giữa chính phủ và các công ty. Năm 1973, ông bị bắt giam vì một cuộc đảo chính.
Được phóng thích nhờ nỗ lực của Tổ chức Ân xá Quốc tế nhưng Luis Sepúlveda vẫn phải chịu sự quản thúc từ pháp luật. Sau đó, ông tìm cách trốn thoát và thành lập nhóm kịch nghệ phản kháng chính quyền song bất thành, thậm chí bị kết án vì hành động phản quốc.
Một lần nữa, nhờ sự can thiệp của Tổ chức Ân xá Quốc tế, Luis Sepúlveda được giảm mức án. Sau khi lãnh hết án phạt, ông rời Chile và đặt chân đến nhiều lãnh thổ khác nhau, cuối cùng định cư tại Ecuador.
Mảnh đất này đã đánh dấu cuộc sống mới của nhà văn, ông bắt đầu hoạt động trong nhiều lĩnh vực. Không chỉ lãnh đạo nhà hát Alliance Française, Luis Sepúlveda còn tham gia cuộc thám hiểm do UNESCO tổ chức nhằm đánh giá tác động của việc thuộc địa hóa đối với người Shuar da đỏ ở Nam Mỹ.
Việc sinh sống ở Ecuador đã khơi gợi cảm hứng văn chương cho Luis Sepúlveda, từ đó viết nên tác phẩm Lão già mê đọc truyện tình. Tuy nhiên, quyết định dấn thân vào lĩnh vực chính trị đã chấm dứt cuộc sống của ông tại vùng đất Nam Mỹ.
Bên cạnh gia nhập Lữ đoàn Quốc tế Simón Bolívar, Luis Sepúlveda còn tham gia chiến đấu ở Nicaragua. Khoảng thời gian này đã thôi thúc ông trở thành nhà báo, nhờ đó mà biết đến tổ chức môi trường Hòa bình Xanh.
Sau tất cả, Luis Sepúlveda quyết định gắn bó với Hòa bình Xanh và trở thành thuyền viên trên những con tàu của tổ chức, đồng thời giữ vai trò điều phối các chi nhánh.
Đối với Luis Sepúlveda, khoảng thời gian làm việc tại đây đã mang đến cho bản thân nhiều trải nghiệm. Các chuyến đi giúp nhà văn hiểu rõ hơn về biển cả, hình thành khao khát truyền tải đến mọi người về thực trạng thế giới.
Cuối cùng, Luis Sepúlveda cũng thực hiện mong muốn bằng việc gửi gắm thông điệp qua những trang sách. Nhận thấy biển cả bị nhân loại phá hoại, nhà văn đã viết nên các tác phẩm đề cao trách nhiệm bảo vệ môi trường của con người.
Những cuốn sách làm nên danh tiếng Luis Sepúlveda
Nổi tiếng với các tác phẩm giàu tính nhân văn, Luis Sepúlveda đã chạm đến trái tim độc giả bởi những câu chuyện giản đơn mà truyền cảm. Bắt đầu sự nghiệp viết lách từ năm 1969 nhưng đến hai thập kỷ sau, tên tuổi của ông mới dần lan rộng toàn thế giới.
Lấy biến cố cuộc đời làm chất liệu văn học, Luis Sepúlveda tái hiện những năm tháng chênh vênh qua từng trang sách. Đặc biệt, khoảng thời gian làm việc trong tổ chức Hòa bình Xanh đã mang đến cho ông nguồn cảm hứng, khi đa phần tác phẩm đều xoay quanh vấn đề môi trường.
Luis Sepúlveda chính thức được biết đến qua tiểu thuyết Lão già mê đọc truyện tình, xuất bản năm 1988. Trước đó, ông đã sáng tác Chronicle of Pedro Nobody hay Fears, Lives, Deaths, and other Hallucinations, Cuaderno De Viaje nhưng không được đón nhận rộng rãi.
Nhằm báo động tình trạng thiên nhiên, Lão già mê đọc truyện tình khắc họa cuộc chiến tâm lý của nhân vật Antonio, người rất quý mến khu rừng già tại nơi mình sinh sống. Vì sự tàn phá từ một kẻ ngoại bang, Antonio phải lựa chọn bảo vệ người dân hay khu rừng xanh mướt kia.
Đôi mắt lão mờ đi vì nước mắt và mưa, lão đẩy xác con thú ra bờ sông, và nước mang nó đi, về lòng rừng xanh sâu thẳm, về nơi không một người da trắng nào có thể làm vấy đục, về thượng nguồn Amazon, về xoáy nước khủng khiếp nhất, nơi nó sẽ bị tàn hủy bởi những miếng đá sắc nhọn, vĩnh viễn tránh xa khỏi những con người ghê tởm.
– Lão già mê đọc truyện tình
Chứa đựng nội dung đặc sắc nhưng ban đầu, cuốn sách không được Luis Sepúlveda đánh giá cao. Tuy nhiên, sau thời gian ngắn ra mắt, tiểu thuyết đã đoạt nhiều giải thưởng danh giá như Premio Tigre Juan năm 1992 hay Premio Terra năm 1997.
Thành công của Lão già mê đọc truyện tình đã tiếp thêm động lực cho nhà văn, ông sáng tác The Lost Frontier, The Name of a Bullfighter vào năm 1994 và Patagonia Express, Komplot: primera parte de una antología irresponsable năm 1995.
Tuy nhiên vào thời gian này, sự nghiệp của Luis Sepúlveda không thật sự khởi sắc. Đến khi Diario de un killer sentimental seguido de Yacaré và Chuyện con mèo dạy hải âu bay ra đời, tác giả mới một lần nữa “khuấy đảo” nền văn học thế giới.
Nếu Lão già mê đọc truyện tình là hồi chuông cảnh báo dành cho con người thì Chuyện con mèo dạy hải âu bay lại mang nhiều bài học về cách đối nhân xử thế.
Xoay quanh khoảng thời gian chăm sóc chú hải âu Lucky của mèo Zorba, tác phẩm đã gửi gắm thông điệp về tình yêu thương giữa người với người. Mỗi cá thể đều có điểm khác biệt, bất kỳ ai cũng nên chấp nhận và trân trọng những nét riêng ấy.
Chúng ta yêu con như yêu một con hải âu. Thật dễ dàng để chấp nhận và yêu thương một kẻ nào đó giống mình, nhưng để yêu thương ai đó khác mình thật sự rất khó khăn, và con đã giúp chúng ta làm được điều đó. Con là chim hải âu, và con phải sống cuộc đời của một con hải âu. Con phải bay.
– Chuyện con mèo dạy hải âu bay
Sau khi Chuyện con mèo dạy hải âu bay ra mắt, ông không ngừng sáng tác và dần chiếm trọn trái tim độc giả. Từ năm 2000, Luis Sepúlveda phát hành hàng loạt tác phẩm như Historias marginales, Hot line hay Los peores cuentos de los hermanos Grim.
Dù sở hữu sức hút lớn, những cuốn sách trên vẫn không mang đến nhiều tiếng vang cho tác giả. Phải đến năm 2013, Chuyện con ốc sên muốn biết tại sao nó chậm chạp mới đánh dấu sự trở lại thành công của Luis Sepúlveda.
Kể về hành trình đi tìm câu trả lời của chú ốc sên Dũng Khí, Chuyện con ốc sên muốn biết tại sao nó chậm chạp đưa người đọc đến với những thử thách mà Dũng Khí phải vượt qua. Từ đó, câu chuyện tạo động lực cho những ai luôn khao khát tìm hiểu và chứng tỏ bản thân mình.
Ốc Sên cảm thấy run sợ. Nó nói với Rùa giọng xấu hổ: “Cháu nghĩ cái tên Dũng khí không hợp với cháu đâu ạ”. Rùa ôn tồn nói với nó: “Người có dũng khí không phải là người không biết sợ mà là người biết chế ngự nỗi sợ”.
– Chuyện con ốc sên muốn biết tại sao nó chậm chạp
Bên cạnh đó, Chuyện con mèo và con chuột bạn thân của nó hay Chuyện con chó tên là Trung Thành cũng có sức hút không kém Chuyện con ốc sên muốn biết tại sao nó chậm chạp. Tất cả đều nhờ cốt truyện hấp dẫn, tình huống nhẹ nhàng nhưng vẫn truyền tải nhiều thông điệp sâu sắc.
Năm 2019, khi phải chiến đấu với đại dịch Covid-19, ông đã để lại cho độc giả tác phẩm Hoa hồng sa mạc như lời tri ân đau buồn nhất.
Cuốn sách lay động trái tim người đọc bởi ngôn ngữ giàu chất thơ cùng vẻ đẹp thiên nhiên mà Luis Sepúlveda khắc họa. Ngoài ra, Hoa hồng sa mạc còn đề cập đến vấn đề bảo vệ môi trường, phê phán hành động lạm dụng tự nhiên của con người.
Hoa hồng sa mạc cũng chứa nhiều kiến thức địa lý, khoa học, thậm chí là khuynh hướng chính trị. Chính những yếu tố này khiến người đọc thêm cảm thán Luis Sepúlveda vì hiểu biết phong phú của ông.
Không chỉ mang đến bài học nhân văn, nhà văn còn khiến người đọc vương vấn bởi lối viết chân thực, giàu cảm xúc. Những điều này đã tạo nên thành công cho Luis Sepúlveda, giúp tên tuổi ông vươn tầm thế giới.
Phong cách sáng tác của Luis Sepúlveda
Với ngòi bút giản dị, Luis Sepúlveda giúp người đọc dễ dàng theo dõi mạch cảm xúc của tác phẩm. Đồng thời, việc truyền tải thông điệp bằng nội dung dành cho thiếu nhi cũng góp phần tạo nên sự độc đáo.
Chính điều này giúp Luis Sepúlveda trở thành cây bút riêng biệt trên văn đàn thế giới, ông luôn nổi bật dù ngày càng xuất hiện nhiều tác giả theo đuổi lối viết này.
Đối với Luis Sepúlveda, những biến cố khi làm việc trên biển đã định hình phong cách văn chương của bản thân. Các trải nghiệm ấy mang đến cho ông cái nhìn sâu sắc, từ đó viết nên hàng loạt tác phẩm nổi tiếng.
Chuyên khắc họa thiên nhiên, nhà văn đã gây ấn tượng với độc giả bởi các hình ảnh vừa sống động vừa chân thật. Đơn cử là Hoa hồng sa mạc, tác phẩm thể hiện trọn vẹn vẻ đẹp của màn đêm, thứ được tô điểm bởi thế giới côn trùng.
Màn đêm đang ép mọng nước trái cây, đánh thức đam mê ở côn trùng, làm dịu nỗi bất an của chim chóc, làm mát da lũ bò sát, truyền lệnh nhảy múa cho đám đom đóm.
– Hoa hồng sa mạc
Trái ngược với sự kỳ vĩ của thiên nhiên, Luis Sepúlveda lại xây dựng nhân vật theo một cách giản dị, thậm chí khiến họ trở nên nhỏ bé, đáng thương khi đặt vào tình cảnh khốn khó.
Dù vậy, các nhân vật vẫn không bị phai mờ nhờ vẻ đẹp tiềm ẩn của bản thân. Tất cả đều trải qua nghịch cảnh, từ đó chiêm nghiệm về cuộc sống cũng như tích lũy kinh nghiệm quý báu cho chính mình.
Ngoài ra, Luis Sepúlveda còn nhắc đến vấn đề môi trường, đồng thời lên án hành động phá hoại thiên nhiên của con người. Điều này được thể hiện chi tiết trong Lão già mê đọc truyện tình hay Chuyện con mèo dạy hải âu bay.
Phong cách sáng tác độc đáo đã mang về cho nhà văn một lượng lớn người hâm mộ, đây cũng chính là yếu tố giúp ông trở thành “tượng đài” trong nền văn học Chile lẫn thế giới.
Nguồn cảm hứng giản dị phía sau mỗi tác phẩm
Dù sở hữu lượng tác phẩm đồ sộ, Luis Sepúlveda vẫn miệt mài sáng tác bởi động lực của ông chính là những người con trong gia đình. Nhà văn rất yêu thương bọn trẻ, luôn kể chuyện cho chúng nghe trước giờ đi ngủ.
Mong muốn sáng tác một tác phẩm dành riêng cho con mình, Luis Sepúlveda đã viết nên Chuyện con mèo dạy hải âu bay. Tác giả để Zorba, chú mèo của gia đình ông khi ấy, trở thành nhân vật chính như tạo thêm sự gần gũi.
Đồng thời, cuốn sách còn là lời cảm ơn mà nhà văn dành cho Hamburg, nơi đây đã lưu giữ quãng thời gian đẹp đẽ giữa Luis Sepúlveda và những người thân yêu.
Sau này, khi những đứa con lập gia đình, những đứa cháu lại trở thành động lực để nhà văn ra mắt các tác phẩm nổi tiếng khác. Điển hình là Chuyện con mèo và con chuột bạn thân của nó, truyện ngắn nhận về không ít ngợi khen bởi khả năng hấp dẫn nhiều độc giả thiếu nhi.
Cuốn sách đẹp đẽ này sẽ khiến lũ trẻ và cả người lớn nữa tan chảy. Đúng là một món khoái khẩu!
– La Crotx
Ngoài tài năng và sự chăm chỉ, gia đình cũng ảnh hưởng không nhỏ đối với sự nghiệp Luis Sepúlveda. Bên cạnh Chuyện con mèo dạy hải âu bay hay Chuyện con mèo và con chuột bạn thân của nó, các tác phẩm khác cũng được lấy cảm hứng từ tình yêu thương con trẻ của tác giả.
Luis Sepúlveda và đánh giá của giới chuyên môn lẫn độc giả
Từ lối sống đến phong cách sáng tác, Luis Sepúlveda luôn được yêu thích như những câu chuyện mà ông viết nên. Người lớn lẫn trẻ con đều có thể thưởng thức tác phẩm của nhà văn người Chile bởi sự nhẹ nhàng, hài hước và sâu lắng, đơn cử Chuyện con mèo dạy hải âu bay.
Đấy không chỉ là một cuốn sách cho thiếu nhi. Đấy là cuốn sách đáng đọc cho mọi người và Sepúlveda, trong cuộc đời viết văn của mình, đã cho ra đời nhiều cuốn sách tuyệt vời như thế, hầu hết đã được dịch ra tiếng Việt. Những cuốn sách ấy không dày nhưng dễ đọc, vui vẻ, hài hước mà sâu sắc, chính vì con người của nhà văn Chile này ngoài đời là thế, thâm thúy, sâu sắc nhưng vui tươi.
– Phóng viên Trương Anh Ngọc
Riêng độc giả, những cuốn sách của Luis Sepúlveda được xem như thứ giúp trẻ con nuôi dưỡng tâm hồn mình, đồng thời cũng là tấm gương để người lớn nhìn nhận lại chính bản thân họ.
Tiếc thay, người đọc không còn cơ hội thưởng thức những cái đẹp trong tác phẩm của ông. Bởi lẽ, dịch bệnh Covid-19 đã cướp mất một tài năng, để lại cho thế giới sự mất mát vô cùng lớn.
Khi Luis Sepúlveda qua đời, Tiến sĩ Giáo dục Nguyễn Thụy Anh không khỏi thương tiếc và đã chia sẻ trên mạng xã hội:
Một người kể chuyện, một người ở rất xa Việt Nam mà đã gần gũi đến thế với chúng tôi trong những năm qua! Xin nói lời tri ân với ông vì những cuốn sách tuyệt vời, những bài học vừa dễ hiểu vừa lạ lẫm, vừa táo bạo vừa nhân hậu mà ông đã để lại cho người đọc… Lần đầu tiên từ khi nghe tin đại dịch, tôi cảm thấy mất mát của thế giới rõ ràng và lớn đến thế!
Với hàng loạt cống hiến to lớn, Luis Sepúlveda đã khơi dậy những bài học về cuộc sống khi chúng dần chìm vào quên lãng. Dù không còn đóng góp được, ông vẫn mãi là ngôi sao sáng trên bầu trời văn học thế giới.
Vinh Nguyễn
