Có rất nhiều thành ngữ và tục ngữ được hình thành từ nội dung các truyện kể dân gian như “Đẽo cày giữa đường”, “Thạch Sùng còn thiếu mẻ” kho hay “Hiền như cô Tấm”. Niêu cơm của Thạch Sanh là một trong số đó, ám chỉ sự vô hạn không bao giờ cạn kiệt.
Ý nghĩa của thành ngữ Niêu cơm Thạch Sanh
Câu thành ngữ dân gian này có nguồn gốc từ truyện cổ tích nổi tiếng Thạch Sanh. Trong đó, “niêu” là một loài nồi nhỏ, được làm bằng đất để nấu cơm và kho cá.
Tuy vậy, chiếc niêu cơm trong tác phẩm Thạch Sanh lại vô cùng kỳ diệu, ăn không bao giờ hết. Thành ngữ này đã mượn hình ảnh ấy để diễn tả sự vô hạn đồng thời thể hiện cả ước mơ giàu có và thịnh vượng của nhân dân ta.
“Niêu cơm bé xíu nhưng chính là tượng trưng cho uy quyền, cho sự thần thông biến hóa để được sự giàu có thịnh vượng, cho thỏa mãn ước mơ ở đời. Vận câu thành ngữ này vào cuộc sống mang nhiều ý nghĩa.” – Tác giả Tiêu Hà Minh nhận xét về thành ngữ Niêu cơm của Thạch Sanh
Cho đến ngày nay, thành ngữ “Niêu cơm của Thạch Sanh” vẫn vẹn nguyên ý nghĩa và được sử dụng phổ biến trong đời sống hàng ngày của nhân dân Việt Nam.
Chuyện kể về thành ngữ Niêu cơm của Thạch Sanh
Câu thành ngữ này bắt nguồn từ truyện cổ tích Thạch Sanh quen thuộc, kể về cuộc đời của chàng trai Thạch Sanh. Anh vốn là người hiền lành và khỏe mạnh, có công giết đại bàng cũng như cứu công chúa.
Sau khi lập công lớn, Thạch Sanh được nhà vua tin tưởng gả đứa con gái mà ông yêu thương hết mực. Lễ cưới linh đình nhanh chóng diễn ra và vang danh khắp chốn kinh kỳ, ai cũng vui mừng chúc phúc cho họ.
Khi nghe tin ấy, hoàng tử các nước chư hầu bị công chúa từ chối trước đây rất tức giận, bèn kéo binh sang gây chiến. Giữa tình thế nguy cấp, Thạch Sanh lại vô cùng bình tĩnh, xin nhà vua đừng động binh mà để mình tự giải quyết.
Thay vì sử dụng vũ khí, Thạch Sanh lại chỉ cầm một cây đàn ra trước quân giặc. Tiếng nhạc du dương của chàng khiến binh sĩ bủn rủn tay chân, không thể tập trung chiến đấu và đành phải xin đầu hàng.
Để tiếp đãi những kẻ thua trận, Thạch Sanh đã sai người dọn một niêu cơm nhỏ. Thấy vậy, cả vạn binh lính cùng tướng sĩ đồng loạt bĩu môi tỏ ý chê bai, không muốn dùng bữa.
Nhìn thấu tâm tư của họ, chàng liền hứa sẽ trọng thưởng cho những ai ăn hết cơm. Kỳ lạ thay, quân sĩ mười tám nước có cố gắng bao nhiêu thì niêu S bé xíu kia không bao giờ vơi cạn.
Sợ hãi và thán phục trước điều thần kỳ này, binh lính cúi đầu lạy tạ vợ chồng Thạch Sanh rồi lần lượt kéo về nước. Chàng trai ấy đã một lần nữa khẳng định tài trí cùng sức mạnh hơn người của mình.
Ước vọng đậm chất Niêu cơm của Thạch Sanh trong Đoàn thuyền đánh cá
Đoàn thuyền đánh cá là một trong số bài thơ tươi mới và khoáng đạt bật nhất của nhà thơ Huy Cận. Tác phẩm được sáng tác vào giữa năm 1958 khi cuộc kháng chiến chống Pháp vừa thắng lợi, miền Bắc tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Bầu không khí lạc quan và tươi vui ấy đã khơi nguồn sáng tạo cho nhiều nghệ sĩ, trong đó có cả Huy Cận. Chuyến đi thực tế ở vùng mỏ Quảng Ninh thôi thúc ông viết nên bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, ngợi ca vẻ đẹp của biển cả cùng con người nơi đây.
Trong tác phẩm, thi sĩ nhiều lần khắc họa bức tranh biển cả bao la với nguồn sinh vật biển đa dạng, phong phú. Chính nó đã cung cấp tài nguyên quý giá và nuôi lớn những đứa trẻ làng chài.
Sự giàu có của biển cả ấy cũng giống với câu thành ngữ “Niêu cơm của Thạch Sanh”. Nó hứa hẹn mang đến cho những người nơi một cuộc sống ấm no và đủ đầy.
Bên cạnh khắc họa bức tranh biển cả kỳ vĩ và giàu sức sống, tác giả cũng tập trung bút lực miêu tả khung cảnh ra khơi. Chiếc thuyền của những người nơi đây chuyên chở biết bao hy vọng về một mùa màng bội thu, tương lai tốt đẹp.
Đây cũng chính là niềm mong ước của nhà văn Huy Cận trong bầu không khí ngập tràn sự háo hức phấn khởi. Ông đã gửi gắm nó vào từng lời thơ và câu chữ, tạo nên một khúc ca về niềm vui lao động cùng thiên nhiên giàu đẹp.