“Lá rụng về cội” là câu thành ngữ quen thuộc khi chúng ta nói về quê hương, gốc gác của mình. Không phải ngẫu nhiên mà cha ông ta luôn nhắc nhở con cháu sống phải có nguồn cội. Cùng nhau tìm hiểu ý nghĩa câu thành ngữ và bài học được rút ra qua bài viết dưới đây.
Giải nghĩa thành ngữ “Lá rụng về cội” chi tiết
“Lá rụng về cội” là thành ngữ được sử dụng phổ biến, nhất là đối với người lớn tuổi, người đi xa quê. Để có thể hiểu được ý nghĩa thành ngữ này, trước tiên, cần tìm hiểu ý nghĩa của từ ngữ được sử dụng trong câu.
Hiểu nghĩa “cội” là gì?
“Cội” trong cả câu có lẽ là từ khó hiểu nhất và ít gặp nhất. Vậy “cội” nghĩa là gì?
Trong cuốn từ điển tiếng việt của Viện ngôn ngữ học, “cội” được giải thích là “gốc cây to, lâu năm”. Thay vì dùng từ “gốc” thì “cội” với nghĩa là già, lâu năm, cằn cỗi được dùng để miêu tả những cây như vậy.
Như vậy, “lá rụng về cội” hiểu theo nghĩa đen chính là lá rụng về gốc cây. Đây là quy luật tất yếu của các loài thực vật không có gì khó hiểu. Khi cây càng cao, càng già, khoảng cách từ gốc cây (cội) sẽ càng xa lá. Tuy nhiên, một vòng đời của lá sẽ bắt đầu trên càng và rụng (kết thúc) sẽ rơi rụng xuống gốc cây, sau đó mới phân hủy.
Vòng tuần hoàn này của thực vật còn là cách để tự nó nuôi dưỡng mình một cách tự nhiên. Việc lá cây rụng xuống gốc sẽ tự phân hủy và tạo ra nguồn phân hữu cơ tự nhiên nuôi cây phát triển. Cứ như vậy, đây chính là một quy luật của tự nhiên mà cây nào cũng trải qua.
Ý nghĩa của “Lá rụng về cội”
Cũng như cây cỏ, con người cũng phải biết “lá rụng về cội”. Câu thành ngữ với biện pháp tu từ ẩn dụ mang đến một hàm ý sâu xa hơn dành cho con người. Đó là lời nhắc nhở chúng ta phải luôn nhơ về nguồn gốc, quê hương, cội nguồn, tổ tiên của mình. Dù đi đâu, ở đâu, làm gì thì cũng phải nhớ về nơi mình sinh ra lớn lên, nhớ về quê cha đất tổ của bản thân.
Lá cây được ví như con người – những người trẻ của gia đình. “Cội” giống như gia đình, quê hương, đất nước. “Lá” sẽ phát triển, cây càng to thì lá càng xa gốc. Người trẻ khi lớn lên sẽ rời xa gia đình, quê hương, đất nước đến những vùng đất khác để phát triển, lập nghiệp. Cội – nhà sẽ chỉ “đứng yên” chờ đợi, không rời đi. “Lá – con cháu sẽ gặp được nhiều thứ mới mẻ, sẽ đi xa, tiếp thu những cái mới. Nhưng sự thật là, dù có đi đến đâu, làm gì, thành người ra sao thì chúng ta đều phải quay trở về nhà, về quê hương, đất nước mình khi già đi.
Ý nghĩa thành ngữ đã được giáo sư Nguyễn Lân nói “Lá rụng về cội” nhắc người ta luôn luôn phải nhớ đến nguồn gốc, đến cha ông mình”. Đây cũng là điều hiển nhiên, không phải bàn cãi vì có quê hương, có tổ tiên cha ông mới có chúng ta như ngày hôm nay. Việc biết ơn và ghi nhớ về cội nguồn là điều mà lớp lớp con cháu phải ghi nhớ.
Vì sao phải sống có quê hương, nguồn cội, lòng biết ơn
“Con người có tổ có tông, như cây có cội như sông có nguồn”. Không phải tự nhiên mà chúng ta lại được dạy cách sống với lòng biết ơn và nhớ về quê hương, tổ tiên của mình. Điều này đơn giản vì:
- Quê hương là nơi lưu giữ truyền thống văn hóa, bản sắc dân tộc. Mỗi con người, dân tộc đều có một “quê hương” nơi chứa đựng bản sắc văn hóa riêng của mình. Đây chính là điều tạo nên sự khác biệt, dấu ấn của chúng ta khi ra ngoài để người đời biết “Mình là ai, từ đâu”. Vì thế, khi sống và làm việc nhớ về nguồn cội chính là nhớ về sự đặc biệt của mình, của nơi mình sinh ra, lớn lên. Từ đó, chúng ta sẽ thành công theo cách riêng và không bị trộn lẫn với ai.
- Cha ông đã hi sinh xương máu để bảo vệ đất nước độc lập, tự do, phát triển như ngày nay. Tù xa xưa, cha ông ta đã không ngại hi sinh, vất vả để chúng ta có cuộc sống như này hôm nay. Không ngại hi sinh để con cháu được hưởng nền độc lập, tự do, làm chủ bản thân mình là những gì thế hệ đi trước đã làm. Vì thế, việc ghi nhớ công lao, sự hi sinh của ông cha, việc ghi nhớ quê hương, tổ tiên là một cách bày tỏ lòng biết ơn, tri ân với thế hệ đi trước.
- Sống có quê là truyền thống tốt đẹp. Nói cách khác, việc biết ơn và luôn hướng về quê hưởng, tổ tiên chính là đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân ta. Việc thế hệ sau luôn ghi nhớ công lao người đi trước, luôn nhớ về quê cha đất tổ của mình chính là cách thể hiện đạo lý này.
Liên hệ tục ngữ, ca dao cùng nội dung
Sống biết ơn thế hệ cha ông, sống nhớ về nguồn cội là truyền thống của dân tọc Việt Nam từ ngàn đời nay. Điều này cũng được thể hiện rất nhiều qua các câu tục ngữ, thành ngữ. Dưới đây, gợi ý cho bạn một vài câu nói quen thuộc cùng nội dung này:
- Chim có tổ, người có tông
- Uống nước nhớ nguồn
- Dù ai đi ngược về xuôi/ Nhớ ngày giỗ Tổ mùng mười tháng ba.
- Cáo chết ba năm còn quay đầu về núi
- Tháng ba nô nức hội đền. Nhớ này giỗ Tổ bốn nghìn năm nay.
- Cây kia ăn quả ai trồng/ Sông kia uống nước hỏi nguồn từ đâu?
- Cây có cội, nước có nguồn
- Sống tết, chết giỗ.
Có thể thấy rằng, người xưa rất coi trọng về vấn đề biết ơn nguồn cội. Đó chính là cái nôi nuôi lớn và dìu dắt mỗi chúng ta trưởng thành mà đi đâu cũng phải nhớ.
Kết luận
“Lá rụng về cội” là bài học đắt giá và đầy triết lý dành cho mỗi người. Ai cũng có tổ tiên, ai cũng có quê hương, đất nước. Việc ghi nhớ hình ảnh, công lao và hướng về cội nguồn là điều mà bất kể là ai, ở đâu cũng cần được ghi nhớ. Và hơn hết, chúng ta cần nhắc nhở và dạy bảo con cháu sau này về ý nghĩa câu tục ngữ để truyền thống đó luôn được phát huy.