Trong cuộc sống đời thường, có những bất trắc mà con người dù biết trước vẫn không thể né tránh và thay đổi. Câu thành ngữ “Tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa” ra đời để ám chỉ điều này, được sử dụng phổ biến đến tận ngày nay.
Ý nghĩa thành ngữ Tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa
Lối nói dân gian này mượn hai hình ảnh quen thuộc “vỏ dưa” cũng như “vỏ dừa”. Chúng đều có hình dạng cong, võng lên ở phần đầu và nếu vô tình dẫm lên sẽ rất dễ bị ngã.
“Vỏ dưa” và “vỏ dừa” chính là hình ảnh tượng trưng cho những sự cố, gian truân mà con người sẽ gặp phải trong cuộc sống. Đôi khi dù đã lường trước cũng như có ý thức chống đỡ, vẫn không thể thay đổi được.
Vì vậy, “Tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa” ngụ ý có một số thứ vượt xa khỏi tầm kiểm soát của con người. Ngoài ra, nó cũng được hiểu theo nghĩa chê người hay việc không vừa ý, sau vấp phải những điều còn tồi tệ hơn nhiều.
Thành ngữ dân gian này còn khuyên răn con người nên dũng cảm đối diện với những khó khăn, thử thách trong cuộc sống thay vì tìm cách trốn chạy. Bên cạnh đó, “Khinh khỉ mắc độc già” hay “Tránh thằng một nai gặp thằng hai nậm” cũng mang ý nghĩa tương tự.
Hoàn cảnh khó khăn tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa trong Tắt đèn
Ngô Tất Tố là một tác giả nổi tiếng thuộc dòng văn học hiện thực phê phán. Ngòi bút ông luôn hướng về tầng lớp nông dân nghèo khổ, lên tiếng đấu tranh và đi tìm quyền sống cũng như bình đẳng cho họ.
Tắt đèn là một trong số đứa con tinh thần tiêu biểu, ra mắt công chúng lần đầu vào năm 1939. Tiểu thuyết đã tái hiện hoàn cảnh khốn cùng mà người dân trước Cách mạng tháng Tám phải trải qua, đồng thời lên án phê phán chế độ cai trị khắc nghiệt, vô nhân tính.
Tác phẩm lấy bối cảnh làng quê Việt Nam vào mùa sưu thuế, xoay quanh cuộc đời đáng thương của chị Dậu. Nhân vật ấy là một người phụ nữ chăm chỉ và tháo vát, hết lòng vì chồng con nhưng luôn sống trong cảnh nghèo khổ.
Vì không có đủ tiền đóng thuế sưu, anh Dậu đã ngay lập tức bị bọn cường hào bắt trói và giam giữ. Để tìm cách cứu chồng, chị Dậu phải chạy ngược xuôi vay mượn, thậm chí bán cả đứa con gái ruột cho nhà giàu.
Tuy nhiên, khó khăn này vừa mới qua đi thì lại có sóng gió khác ập đến. Bọn cường hào độc ác dồn chị vào bước đường cùng, yêu cầu phải nộp thuế cho cả người em chồng đã mất từ năm trước.
Hoàn cảnh lắm sóng gió của người phụ nữ ấy không khác gì thành ngữ “Tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa”. Chị Dậu vốn đã đói khổ, lại phải oằn mình ra gánh chịu nhiều thứ thuế vô lý.
Thông qua nhân vật chị Dậu, Ngô Tất Tố đã phản ánh trần trụi hiện thực xã hội tăm tối giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám. Ở đó, người nông dân phải chịu cảnh lầm than và bóc lột từ cả tầng lớp thống trị phong kiến cũng như thực dân xâm lược.
Tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa và tác phẩm Lão Hạc
Bên cạnh Ngô Tất Tố và Nguyễn Công Hoan, Nam Cao cũng là một cây bút xuất sắc về đề tài người nông dân. Ông đã để lại cho cuộc đời nhiều tác phẩm đặc sắc như Chí Phèo, Trẻ con không được ăn thịt chó, Một bữa no hay Lão Hạc.
Nằm trong số đó, Lão Hạc là truyện ngắn in đậm phong cách sáng tác của ông. Tác phẩm được Nam Cao chấp bút vào năm 1943, để lại nơi tâm hồn độc giả sự day dứt, ám ảnh khôn nguôi về một kiếp người cơ cực.
Tác phẩm là một khúc nhạc thê lương về cuộc đời nhân vật lão Hạc. Vợ mất sớm, đứa con trai duy nhất cũng đi đồn điền cao su nên ông chỉ đành bầu bạn với chú chó tên Vàng.
Trong trang viết nhà văn Nam Cao, bi kịch của lão Hạc không chỉ dừng lại ở đó. Ông đã phải qua trận ốm thập tử nhất sinh, tiêu tốn nhiều tiền cho thuốc men và ăn uống.
Sau lần đó, lão Hạc yếu ớt hơn hẳn, không còn đủ sức để làm những việc nặng. Thế rồi mùa bão tới, hoa màu trong vườn nhà cũng bị phá sạch, khiến ông càng thêm khổ sở.
“Lão Hạc không có việc. Rồi lại bão. Hoa mầu bị phá sạch sành sanh. Từ ngày bão đến nay, vườn lão chưa có một tí gì bán.” – Hoàn cảnh khó khăn của Lão Hạc
Những khó khăn cứ thi nhau ập đến, đè nặng đôi vai gầy yếu của ông lão tội nghiệp. Chúng giống như thành ngữ “Tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa”, khiến nhân vật không thể nào chống đỡ được.
Với truyện ngắn Lão Hạc, Nam Cao đã đóng góp thêm cho nền văn học nước nhà một tác phẩm viết về cuộc sống người nông dân trước Cách mạng tháng Tám. Qua đó, ông cũng lên án phê phán chế độ thực dân nửa phong kiến đầy rẫy sự bất công và tàn bạo.