Trong nền văn học dân gian Việt Nam, có nhiều câu thành ngữ và tục ngữ mượn hình ảnh loài vật để khái quát nên các bài học hoặc chân lý như “Chửi chó mắng mèo”, “Lòng lang dạ sói” hay “Như vợ chồng sam”.
“Quạ nào mà chẳng đen đầu” cũng không phải là ngoại lệ, được nhân dân sử dụng rộng rãi nhằm chỉ một sự thật rằng những kẻ ác đều giống nhau, rất khó thay đổi bản chất.
Ý nghĩa của thành ngữ Quạ nào mà chẳng đen đầu
Câu thành ngữ “Quạ nào mà chẳng đen đầu” mượn hình ảnh con quạ, vốn là loài chim quen thuộc trong đời sống văn hóa người dân Việt Nam nói riêng cùng phương Đông nói chung. Với bản chất ham ăn, nó được xem như biểu tượng của sự xấu xí, tham lam và ích kỷ.
Loài chim này cũng xuất hiện nhiều lần trong các thành ngữ và tục ngữ khác, đại diện cho những điều không mấy tốt đẹp. Khi lên án kẻ lẳng lơ, ông bà ta thường dùng câu “Trai thấy gái lạ như quạ thấy gà con” hoặc”Quang quác như quạ” được sử dụng để khiển trách người hay to tiếng.
Ở câu “Quạ nào mà chẳng đen đầu”, tác giả dân gian còn nhắc đến một sự thật rằng đầu con quạ nào cũng đen. Trong tâm thức người dân đất Việt, gam màu tối được xem là biểu tượng của xấu xa và xui rủi, bởi vậy loài vật này thường bị xua đuổi, né tránh.
Vì vậy, thành ngữ này ra đời để khẳng định những kẻ độc ác và xấu xa thường cùng một giuộc, rất khó thay đổi tâm tính. Ở nét nghĩa ấy, kho tàng văn học dân gian còn có các cách diễn đạt khác như “Giống quạ đen đầu” hay “Đen như quạ”.
Ngoài ra, cách nói gần gũi với lời ăn tiếng nói nhân dân lao động ấy còn lên án những hạng người xấu xa, chuyên hãm hại kẻ khác. Qua đó khuyên răn các thế hệ đời sau phải sống trong sạch và tử tế, không giống như loài quạ bị hắt hủi, né tránh.
Thành ngữ Quạ nào mà chẳng đen đầu và sự tích công và quạ
Thành ngữ “Quạ nào mà chẳng đen đầu” còn gắn liền với một sự tích lâu đời được lưu truyền đến tận thời nay. Chuyện kể rằng ngày xưa, quạ và công là đôi bạn thân thiết, làm gì cũng có nhau.
Khi ấy, cả quạ và công đều sở hữu bộ lông xám xịt như vừa rúc ở bùn lên. Chúng tự ý thức được sự xấu xí của mình nên không dám giao du cùng những loài vật khác, chỉ quanh quẩn trong rừng với nhau.
Một hôm nọ, quạ đề nghị trộm màu của thợ vẽ để sửa sang lại bộ cánh. Công bèn đồng ý ngay và chúng nhanh chóng lấy được thỏi mực tàu, gói thuốc xanh cùng ít nhũ lấp lánh.
Quạ đề nghị tô trước cho công, dùng những thứ vừa trộm được trang trí cổ và thân. Đến phần đuôi thì màu xanh đã cạn nên nó chỉ có thể vẽ một vành tròn rồi rắc nhũ lên.
Đến lượt trang trí cho quạ thì bỗng nhiên văng vẳng tiếng lợn kêu ở đằng xa. Loài vật này nghĩ thầm chắc chắn sẽ có được một bữa lòng no nê, bèn rối rít giục công nhanh chóng hoàn thiện.
Chưa kịp nói xong thì quạ đã không đợi được nữa liền nhảy vào chậu màu rồi cứ thế chúi đầu vào chỗ mực tàu. Công bực quá bèn cầm nguyên thứ thuốc đen đổ lên đầu người bạn ham ăn của mình.
Từ đó, công thì trở nên xinh đẹp với bộ lông sặc sỡ, được nhiều người yêu quý. Ngược lại, con quạ vì quá ham ăn và nóng nảy nên đã phải nhận về quả đầu màu đen, đi đến đâu cũng bị ghét bỏ, xua đuổi.
Truyện Kiều và những tuyến nhân vật xấu xa
Truyện Kiều là thi phẩm nổi tiếng do bậc đại thi hào Nguyễn Du sáng tác. Về phương diện nội dung, nó được ví như một xã hội thu nhỏ với đủ hạng người cùng tính cách khác nhau.
Thế giới nhân vật trong Truyện Kiều vô cùng rộng lớn và đa dạng, được phân ra hai tuyến thiện ác rõ ràng. Họ đều có sự ảnh hưởng cũng như liên quan mật thiết đến cuộc đời lắm gian truân của nàng Kiều.
Nhân vật mở đầu mười lăm năm lưu lạc của nàng là Mã Giám Sinh, một kẻ buôn người đội lốt thư sinh. Hắn đã lừa lọc và bán Thúy Kiều đến lầu xanh cho Tú Bà, bắt người con gái tội nghiệp ấy phải tiếp khách làng chơi.
Trong thi phẩm, Mã Giám Sinh và Tú Bà đều cùng một giuộc, muốn làm giàu dựa trên thân thể người khác. Thậm chí, hai kẻ này còn có mối quan hệ mờ ám mà theo như cách miêu tả của văn sĩ chính là “mạt cưa mướp đắng đôi bên một phường”.
Ngoài ra, kiếp đoạn trường của Thúy Kiều còn xuất hiện bóng dáng nhiều kẻ gian xảo, rắp tâm lừa nàng như Sở Khanh, Bạc Bà hay Hồ Tôn Hiến. Tuy khác nhau về tên tuổi và thân phận nhưng chúng đều có một điểm chung là bản chất xấu xa, luôn muốn ức hiếp những người thấp cổ bé họng.
Chúng đều là hạng người không có lương tâm và đạo đức “cùng hội cùng thuyền” giống như ý nghĩa câu thành ngữ “Quạ nào mà chẳng đen đầu”. Những kẻ ấy sẽ chẳng bao giờ có thể thay đổi tâm tính, dùng mưu hèn kế bẩn để trục lợi cho bản thân.
Thông qua tuyến nhân vật này, Nguyễn Du đã lên án tố cáo các thế lực đen tối tồn tại trong xã hội phong kiến xưa. Chính họ hủy hoại đi cuộc sống bình yên, đẩy những người dân vô tội vào bước đường cùng đau đớn.