“Cõng rắn cắn gà nhà” là thành ngữ chỉ những người vì lợi ích của bản thân mà cấu kết người ngoài hãm hại người thân. Hãy cùng phân tích nội dụng, ý nghĩa của thành ngữ trên và đưa ra những bài học mà cha ông muốn truyền đạt lại.
Giải nghĩa thành ngữ “Cõng rắn cắn gà nhà”
Câu thành ngữ “Cõng rắn cắn gà nhà” hiểu như thế nào đúng nhất? Trước tiên, cùng tìm hiểu về hình ảnh ẩn dụ mà câu nói này đang miêu tả.
Rắn và gà là hai loài động vật không mấy xa lạ đối với người Việt Nam, đặc biệt là người nông dân. Rắn là loài động vật hoang dã, sống ở ngoài tự nhiên và có nọc độc. Rắn thường tấn công động vật, con người bằng cách cắn vào thân của chúng để lan tỏa nọc độc. Một số loài rắn vô cùng nguy hiểm khi nọc độc của chúng cóp thể làm chết con mồi chỉ sau vài phút. Do đó, đây là nỗi ám ảnh không chỉ của các loài vật mà còn có cả con người.
Gà là loài động vật hiền lành và mang lại lợi ích kinh tế cho con người. Gà được nuôi trong gia đình với mục đích lấy trứng, lấy thịt. Hơn nữa, gà không gây nguy hiểm cho con người bằng cách tấn công như loài rắn, cũng không có nọc độc nên khá an toàn.
Về mặt nghĩa đen, “cõng rắn cắn gà nhà” chỉ hành động mang rắn từ ngoài về nhà. Vì rắn là loài động vật ăn thịt, trong đó có gà nên việc mang rắn từ ngoài về nhà nuôi được coi là hành động sai lầm, thiếu kiến thức. Rắn có thể ăn thịt gà, nhất là gà con khiến cho người nông dân bị ảnh hưởng về kinh tế.
Về mặt nghĩa bóng, “cõng rắn cắn gà nhà” là câu nói mang tính ẩn dụ mang tính phê phán. Nó ám chỉ những người cấu kết, dùng người bên ngoài để gây hại cho người nhà của mình. “Nhà” ở đây có thể hiểu là người thân trong gia đình; cũng có thể hiểu là người cùng đất nước, dân tộc. Việc “cúi đầu” và đưa kẻ ác, kẻ thù về hãm hại người nhà là việc trái với đạo đức, thể hiện bản thân là kẻ nham hiểm, ác động, bất chấp thủ đoạn.
Ý nghĩa – Bài học rút ra từ câu thành ngữ
Câu thành ngữ “Cõng rắn cắn gà nhà” mang đến những ý nghĩa và bài học đắt giá về sự trung thành cũng như lên án sự phản bội của con người.
Dùng hình ảnh “rắn” và “gà” với hai đặc điểm tương phản, từ “cõng” ám chỉ sự khom lưng, luồn cũi mang đến ý nghĩa phê phán mạnh mẽ. Câu thành ngữ lên án mạnh mẽ hành động luồn cúi, nham hiểm vì lợi ích trước mắt của bản thân mà sẵn sàng “bán mình” cho kẻ thù. Đây là hành động nham hiểm, là tội ác không thể tha thứ.
Dù ở khía cạnh gia đình hay với đất nước, việc mang người thân, đồng bào ra để đổi lợi ích cho mình là không thể chấp nhận. Thay vì chăm sóc, bảo vệ thì những người này lại bất chấp, tìm cách đưa kẻ thù vào hãm hại người thân của mình.
Qua câu thành ngữ, chúng ta cũng nhận ra bài học đắt giá về sự cảnh giác và đoàn kết trong cuộc sống. Có những trường hợp, mượn danh “hỗ trợ” nhưng thực chất lại là “cõng rắn cắn gà nhà” mà chúng ta không hề biết. Hãy luôn nâng cao cảnh giác với những hành động đáng nghi ngờ để tránh việc bị hãm hại. Cùng với đó, hãy giữ tinh thần đoàn kết để hỗ trợ.
Liên hệ ca dao, tục ngữ đồng nghĩa
Nói về việc dùng người ngoài để hãm hại người nhà, ca dao tục ngữ Việt có rất nhiều câu nói hay:
- Rước voi về dày mả tổ.
- Gà nhà bới bếp nhà.
- Nuôi ong tay áo.
- Nuôi khỉ dòm nhà.
Thế mới thấy, những hành động đưa kẻ xấu vào hại người nhà, dù vô tình hay cố ý đều bị phê phán, bài trừ. Hành động này không chỉ được nhắc đến trong ca dao tục ngữ, mà ở trong cuốn Hồ Chí Minh tuyển tập cũng có đoạn: “Tôi biết rằng các người là con dân nước Việt Nam, song vì bị Pháp bắt buộc, bị chúng lừa gạt, cho nên, đi lính cho chúng chứ thực ra không ai muốn cõng rắn cắn gà nhà, rước voi về giày mả tổ, chống lại Tổ quốc để mang tiếng Việt gian”.
Hay trong Bài ca chiến đấu cũng có câu:
“Cõng rắn cắn gà nhà
Nghìn thu tội với sơn hà còn đeo”.
Loài rắn trong văn học dân gian Việt Nam
Dù là loài vật không thân thiện với con người nhưng rắn cũng hay được nhắc đến trong văn học Việt Nam, đặc biệt là trong ca dao, tục ngữ. Hình ảnh loài rắn thường được người xưa dùng để chỉ những hành động mang tính xấu, những người mang tâm địa không tốt trong cuộc sống. Cụ thể:
- Miệng hùm nọc rắn.
- Đánh rắn động cỏ.
- Ấp rắn vào ngực.
- Nọc người bằng mười nọc rắn.
- Đuôi ong lưỡi rắn.
- Xà cung thạch hổ.
- Đánh rắn phải đánh dập đầu.
- Vẽ rắn thêm chân.
- Như rắn mất đầu.
- Rắn rết bò vào, cóc nhái bò ra.
- Thẳng như rắn bò.
- Rắn đổ nọc cho lươn.
- Rắn đói lại chê nhái què.
- Len lét như rắn mùng năm.
- Cây sắn dây như thầy con rắn.
- Khẩu xà tâm phật.
- Rắn trong lỗ bò ra.
- Rắn đi còn đầm lại.
- Nói rắn nói rồng.
- Bạch như cổ hổ mang.
- Rắn mai tại chỗ, rắn hổ về nhà.
- Rắn đổ nọc cho lươn.
Kết luận
Bạn đã hiểu ý nghĩa thành ngữ “Cõng rắn cắn gà nhà” hay chưa? Bài học lịch sử về những hành động như này còn mãi, nó không chỉ là lời nhắc nhở mà còn là lời cảnh báo cho chúng ta luôn phải cảnh giác với mọi hành động xung quanh. Qua đây, ông bà xưa cũng mong muốn con cháu của mình sống là phải yêu thương, giúp đỡ, đùm bọc và đoàn kết.