Mùa xuân là khoảnh khắc đẹp nhất trong năm, mang đến cho vạn vật sức sống căng tràn và tươi mới. Vì vậy, nó đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận, hun đúc nên nhiều áng thi ca để đời.
Bài thơ Chiều xuân do Anh Thơ chấp bút là một trong số đó. Thi phẩm đã tái hiện vẻ đẹp thi vị và trong trẻo của thiên nhiên xứ Bắc, đồng thời bộc lộ cả tình yêu quê hương sâu sắc nơi tâm hồn tác giả.
Tác giả Anh Thơ và một hồn thơ dung dị, mộc mạc
Nhà thơ Anh Thơ tên thật là Vương Kiều Ân, sinh năm 1918 tại thị trấn Ninh Giang thuộc tỉnh Bắc Giang. Bà còn được độc giả biết đến với các bút danh khác như Hồng Anh, Tuyết Anh hay Hồng Minh.
Anh Thơ sinh ra trong một gia đình có cha đậu tú tài và làm công chức cho Pháp, phải thuyên chuyển nhiều nơi. Chính điều này đã mang đến cho tâm hồn bé thơ nhiều trải nghiệm cùng bài học sống phong phú, tác động lớn đến các sáng tác sau này.
Sinh ra trong thời kỳ có nhiều biến động, Anh Thơ không được đi học nhiều ở trường. Tuy vậy, bà vẫn có niềm đam mê đặc biệt với văn chương do chịu ảnh hưởng từ gia đình bên ngoại vốn có truyền thống Nho giáo.
Giữa lúc phong trào Thơ Mới đang diễn ra sôi nổi, bà nhanh chóng tìm đến thi ca như một cách để tự giải thoát cũng như khẳng định tiếng nói của người phụ nữ trong xã hội đương thời. Năm 1931, Anh Thơ có tác phẩm đăng báo đầu tiên, gây được nhiều tiếng vang lớn.
Nữ thi sĩ tham gia sáng tác thơ ca cả trước và sau thời kỳ Cách mạng tháng Tám. Ngòi bút bà xoay chuyển dựa theo sự thay đổi của xã hội, khám phá cuộc sống ở nhiều khía cạnh khác nhau.
Các sáng tác của bà đều để lại ấn tượng khó phai mờ bởi một hồn thơ đôn hậu và mộc mạc. Bà đã quan sát cuộc sống một cách kỹ lưỡng, tìm kiếm cũng như chắt lọc những gì tinh tuý nhất để mang lên trang viết.
“Thơ phải ngắn gọn, không nên rườm rà, phải nói ít viết ít mà người đọc lại hiểu nhiều. Thơ hay phải là những gì tinh tuý, vĩnh cửu nhất từ tâm hồn con người. Người làm thơ cũng đừng cầu kỳ câu chữ quá mà khiến cho người đọc khi đọc rồi cứ phải suy luận.” – Tác giả Anh Thơ bày tỏ quan điểm của mình đối với thi ca
Từng câu chữ thi sĩ dệt nên đều mang vẻ đẹp bình dị của lời ăn tiếng nói hàng ngày. Vì vậy khi thưởng thức trang thơ Anh Thơ, độc giả đều cảm nhận được sự gần gũi, thân quen đến lạ thường.
Cảm hứng làng quê trong trang viết Anh Thơ và tác phẩm Chiều xuân
Làng quê Việt Nam, đặc biệt là vùng Bắc Bộ đã trở thành một chủ đề quen thuộc trong sự nghiệp sáng tác thi ca của Anh Thơ. Nữ tác giả luôn bày tỏ tình yêu cũng như sự trân trọng đối với thiên nhiên quê hương.
Dưới ngòi bút thi sĩ, làng quê Bắc Bộ gắn liền với những hình ảnh đặc trưng như cây đa, bến nước hay ruộng đồng, chợ búa. Anh Thơ đã quan sát bằng cả trái tim, khám phá ở các sự vật tưởng như bình thường vẻ đẹp lấp lánh.
Cảm hứng này bắt nguồn từ những ký ức thuở nhỏ, khi bà cùng gia đình di chuyển đến nhiều mảnh đất khác nhau. Tâm hồn tác giả đã được tưới mát và bồi đắp bởi các cảnh đẹp khắp nơi, từ đó hình thành tấm lòng tha thiết với thiên nhiên nước nhà.
“Tôi thích nhất được thỏa thuê, trong không khí đầy hoa cau, hoa ngâu, hoa sói, được lũ chim gà quấn quýt bên chân, được xem chúng ăn hăm hở. Tôi thích nhất là được đi giữa cảnh rộn ràng người đi chợ, những gánh thóc tám đỏ như son, những mẹt thị thơm phức mùa hè, những trái mít to phải lồng quang gánh.” – Nhà thơ Anh Thơ bày tỏ tấm lòng tha thiết với thiên nhiên và làng quê của mình
Nữ thi sĩ tài năng Anh Thơ đã để lại cho làng thơ Việt Nam và cuộc đời nhiều đứa con tinh thần in đậm phong vị cảnh sắc thiên nhiên làng quê. Các sáng tác tiêu biểu phải kể đến là Đêm hè, Trở rét, Bến đò trưa hè hay Chiều xuân.
Nằm trong số đó, Chiều xuân là một áng thi ca tiêu biểu cho ngòi bút mộc mạc mà vẫn thấm đượm chất trữ tình của Anh Thơ. Tác phẩm ra mắt độc giả lần đầu vào năm 1941, được trích từ tập thơ Bức tranh quê.
Cũng giống như Nguyễn Bính với thi phẩm Mưa xuân II hay Vũ Đình Liên trong Ông đồ, nữ thi sĩ đã xem hình ảnh mưa bụi chiều xuân như một chất liệu chính để vẽ nên khung cảnh thiên nhiên đầu mùa. Chính nó đã gợi dậy xúc cảm sâu thẳm nơi trái tim tác giả, khiến ngòi bút bà thăng hoa.
Chiều xuân chính là khúc hát báo hiệu xuân sang, tái hiện vẻ đẹp đáng kinh ngạc nơi thiên nhiên vùng quê Bắc Bộ. Anh Thơ đã gọi dậy cái hồn của cảnh vật để rồi tỉ mỉ phơi trải nó lên trang viết.
Không chỉ vậy, tác phẩm còn thể hiện cả tình yêu thiên nhiên nói riêng và tổ quốc nói chung của nhà thơ. Dù sống trong hoàn cảnh nào, nữ thi sĩ vẫn luôn tìm thấy ở quê hương những vẻ đẹp giản dị đáng trân quý.
Bức tranh chiều xuân trên bến vắng
Mở đầu thi phẩm, Anh Thơ đã gợi dậy trong lòng người thưởng thức cảm giác yên bình và thân thuộc. Bà tái hiện khung cảnh chiều xuân làng quê xứ Bắc với những hình ảnh vô cùng đặc trưng, không thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác.
Bao trùm lên cả bức tranh ấy là bầu không khí tĩnh lặng, thậm chí có chút tiêu điều và xơ xác. Dường như cảnh vật xung quanh cũng giống như tác giả, mang trong mình nỗi buồn man mác khó diễn tả thành lời.
“Mưa đổ bụi êm êm trên bến vắng
Đò lười biếng nằm mặc nước sông trôi
Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng
Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời.” – Chiều xuân
Anh Thơ đã dùng cả tâm hồn mình để quan sát và chớp lấy những hình ảnh đẹp đẽ, đắt giá nhất. Nữ thi sĩ say sưa miêu tả làn mưa bụi xuân đang giăng mác khắp cảnh vật một lớp màn mờ ảo.
Tác giả lặng lẽ thu hẹp điểm nhìn, chú ý đến những sự thay đổi của cảnh vật xung quanh. Quán tranh nhộn nhịp tiếng cười giờ đây đã trở nên vắng lặng, con đò hàng ngày tất bật đưa khách qua lại cũng tỏ vẻ mệt mỏi hơn.
Dưới ngòi bút thi sĩ, ngay cả chùm hoa xoan đẹp đẽ cũng bị cơn mưa cùng hơi lạnh những ngày cuối đông làm cho rụng khắp nơi. Gam màu tím biếc của nó trở thành điểm nhấn cho khổ thơ, khiến bức tranh xuân sinh động, giàu sức sống hơn.
Để tô đậm sự yên tĩnh của khung cảnh mùa xuân trên bến vắng, Anh Thơ đã sử dụng hàng loạt từ láy như “êm êm”, “im lìm” hay “tơi bời”. Tất cả chúng đều được nữ thi sĩ gạn lọc và chọn lựa kỹ lưỡng trước khi mang vào trang viết.
Bằng những hình ảnh đời thường và đặc trưng, nhà thơ đã dựng nên một khung cảnh chiều xuân bình yên, đẹp đẽ đến nao lòng. Điều này đã chạm đến trái tim những người con yêu tha thiết quê hương, khao khát khám phá vẻ đẹp nước nhà thông qua thi ca nghệ thuật.
Khung cảnh chiều xuân trên đường đê đồng nội
Anh Thơ là một nghệ sĩ có khả năng quan sát thấu đáo, luôn phát hiện ở cuộc sống đời thường những vẻ đẹp lấp lánh. Bà trân trọng và nâng niu mọi thứ xung quanh, dù chỉ là cánh bướm hay ngọn cỏ nhỏ.
Ở Chiều xuân, nhà thơ đã thể hiện cái nhìn mang tính khám phá ấy. Dưới lăng kính chủ quan của mình, bà thấy triền đê lộng gió ngày nào nay lại trở nên vô cùng lung linh, đẹp đẽ.
“Ngoài đường đê cỏ non tràn biếc cỏ.” – Chiều xuân
Anh Thơ đã mang vào tác phẩm hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam. Nó khiến Chiều xuân trở nên đậm đà tính dân tộc, nhen nhóm vào tâm hồn độc giả tình cảm hướng về cội nguồn cùng những giá trị truyền thống lâu đời.
Nếu như đoạn thơ đầu mang một vẻ đẹp tĩnh lặng, yên ả thì giờ đây, khung cảnh ấy trở nên sinh động hơn. Như một quy luật tự nhiên, làn mưa xuân đã đánh thức vạn vật thức tỉnh và vươn mình cựa quậy.
“Đàn sáo đen sà xuống mổ vu vơ
Mấy cánh bướm dập dờn thôi trước gió,
Đàn trâu bò thong thả cúi ăn mưa.” – Chiều xuân
Nàng tiên mùa xuân đã gieo rắc hạt giống của sự sống xuống muôn nơi, báo hiệu cho một khởi đầu mới. Cỏ non lại mọc xanh rờn khắp bờ đê, các loài vật cũng bắt đầu lộ mình tô điểm cho đất trời.
Phảng phất trong từng câu chữ là sắc xanh tươi mát của cỏ non, trải dài khắp không gian. Ở đoạn trích Cảnh ngày xuân thuộc thi phẩm Truyện Kiều, bậc đại thi hào Nguyễn Du cũng đã mượn gam màu tươi mát ấy để khắc họa sức sống mùa xuân.
“Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.” – Cảnh ngày xuân
Trong Chiều xuân, khung cảnh xuân không chỉ xuất hiện với bờ cỏ xanh mướt mà còn cả sắc màu sặc sỡ của những cánh bướm đang “dập dờn”. Sự kết hợp hài hoà ấy khiến tác phẩm trở nên sinh động hơn tuy nhiên vẫn không phá vỡ đi không khí yên bình vốn có.
Đây chính là nét đặc sắc trong những ánh thơ tả cảnh của Anh Thơ. Nghệ sĩ ấy luôn trân trọng thiên nhiên, dùng câu chữ để gìn giữ vẻ đẹp vốn có của cảnh vật.
Đôi mắt tinh tường đã kết hợp cùng ngòi bút thi sĩ vẽ nên khung cảnh “đàn trâu bò thong thả cúi ăn mưa” giàu chất thi vị. Đàn trâu bò gặm cỏ nhưng thực chất là đang thưởng thức những giọt mưa xuân long lanh, thứ được ví như tinh hoa của đất trời.
Chỉ một chi tiết ấy cũng đủ để khẳng định tài năng cùng sự nhiệt huyết của nữ thi sĩ đối với lĩnh vực nghệ thuật. Bà luôn nỗ lực mang đến cho độc giả những phát hiện đầy sáng tạo và độc đáo.
Xuyên suốt trong tác phẩm là những hình ảnh tiêu biểu của làng quê Bắc Bộ ngày xưa. Dưới ngòi bút Anh Thơ, chúng trở nên thi vị và đẹp đẽ hơn, làm sống dậy ở tâm hồn độc giả những mảnh ký ức về một thời xưa cũ.
Ở Chiều xuân, thi sĩ đã sử dụng lớp ngôn từ tinh tế cùng âm điệu dịu nhẹ để tái hiện bức hoạ chiều xuân trên bờ đê. Từng câu chữ bà dệt nên đều chứa đựng tình yêu thiên nhiên cũng như đất nước sâu sắc.
Tác phẩm Chiều xuân và không khí xuân thì ngập tràn ruộng đồng
Ngoài Anh Thơ, cũng đã có nhiều tác giả viết về chủ đề làng quê Việt Nam. Thế nhưng điểm đặc biệt của thơ bà là ở chỗ, mang đến cho người thưởng thức bức tranh tuyệt đẹp về thiên nhiên Bắc Bộ.
“Khi chị đến thì phong trào Thơ Mới đã ổn định với các tên tuổi tiêu biểu của nó, nhưng chị vẫn có đóng góp riêng: những bức tranh thiên nhiên xứ Bắc. Cùng với Nguyễn Bính, Đoàn Văn Cừ, Bàng Bá Lân… Anh Thơ làm giàu thêm lòng yêu quê hương làng nước của người Việt Nam mình.” Nhà thơ Vũ Quần Phương nói về đóng góp của tác giả Anh Thơ
Để khiến khung cảnh mùa xuân thêm phần trọn vẹn, Anh Thơ đã hướng nghiên mực cùng ngòi bút về cánh đồng thân thương. Nơi ấy chứa đựng biết bao kỷ niệm thuở nhỏ, cũng là thứ gắn bó sâu sắc với đời sống người dân đất Việt.
“Trong đồng lúa xanh rờn và ướt lặng.” – Chiều xuân
Nhà thơ đã một lần nữa sử dụng gam màu xanh mát để diễn tả vẻ đẹp của đồng lúa quê nhà. Không chỉ vậy, nó còn trở nên căng tràn sức sống hơn bởi những làn mưa bụi trong chiều xuân.
Ở Chiều xuân, bên cạnh thiên nhiên đất trời, tác giả Anh Thơ còn khắc hoạ cả hình bóng con người với những thói quen sinh hoạt đậm chất đời thường. Điều này đã giúp cho bức tranh vốn yên tĩnh giờ đây trở nên sôi nổi, nhộn nhịp hơn.
“Lũ cò con chốc chốc vụt bay ra,
Làm giật mình một cô nàng yếm thắm
Cúi cuốc cào cỏ ruộng sắp ra hoa.” – Chiều xuân
Sự xuất hiện của con người trong tác phẩm đã phần nào bộc lộ tài năng nghệ thuật thi sĩ. Nó được bà sắp xếp một cách khéo léo, khiến mạch thơ không hề bị thay đổi đột ngột.
Chính sự chuyển động của những đàn cò con đã đánh động tâm hồn nàng thiếu nữ trong chiếc yếm thắm. Đây là trang phục quen thuộc của người phụ nữ xã hội thời xưa, gắn liền với những nét văn hoá truyền thống dân tộc.
Tuy chỉ xuất hiện chớp nhoáng nhưng dưới cách miêu tả của Anh Thơ, người thiếu nữ ấy vẫn hiện lên với đức tính chăm chỉ, cần mẫn. Nàng lặng lẽ cúi cuối và cào cỏ, chuẩn bị đón chào những nụ hoa mùa xuân.
Cô gái với trang phục yếm thắm ấy tựa như một bông hoa xinh đẹp, tô điểm cho bức tranh xuân thì. Giờ đây, thiên nhiên cùng con người đã hoà thành một, cùng cất lên giai điệu hát mừng mùa xuân.
Ở khổ thơ cuối, Anh Thơ đã gọi dậy hồn cốt của làng quê Việt Nam. Bà thổi vào từng câu chữ sức sống căng tràn và mơn mởn, chạm đến trái tim những kẻ yêu mến mùa xuân cũng như đất nước.
Bàn tay nghệ thuật tài hoa của tác giả Anh Thơ
Chiều xuân để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm hồn độc giả không chỉ bởi bức tranh làng quê thấm đượm tình xuân mà còn cả những nét nghệ thuật đặc sắc. Tấm lòng cùng cùng tài năng của Anh Thơ đã song hành, kết tinh nên một áng thi ca tuyệt đẹp.
Nhà thơ đã vận dụng nhuần nhuyễn thủ pháp nghệ thuật lấy động tả tĩnh. Vì vậy, bao trùm lên toàn bộ thi phẩm là không khí vắng lặng và yên ả, mang đến cho độc giả những phút giây lắng đọng.
Bên cạnh đó, ngôn từ trong tác phẩm cũng được Anh Thơ cẩn thận chọn lựa và trau chuốt. Từng lời thơ, câu chữ bà viết ra đều giàu chất trữ tình, lột tả được hồn cốt của thiên nhiên.
Tuy vậy, lớp ngôn ngữ này vẫn giữ được chất mộc mạc, quen thuộc với lời ăn tiếng nói hàng ngày. Đây cũng là kim chỉ nam xuyên suốt hành trình sáng tạo nghệ thuật của nhà thơ, dùng thi ca kết nối tâm hồn độc giả ở mọi tầng lớp hay địa vị.
Đứa con tinh thần này của Anh Thơ còn là một áng thi ca đậm đà tính dân tộc. Điều này được bộc lộ ở các hình ảnh cùng chi tiết đặc trưng cho làng quê Bắc Bộ cũng như thiên nhiên Việt Nam.
Nữ thi sĩ đã mở rộng tâm hồn và vận dụng khả năng quan sát tài tình để ghi lại các biểu tượng, hình ảnh gắn liền với nông thôn xứ Bắc. Chúng chính là chất liệu quý báu, khơi nguồn những xúc cảm mãnh liệt của tác giả.
Ở Chiều xuân, Anh Thơ còn sử dụng nhiều từ láy, tạo nên âm điệu lúc thì trầm lắng khi lại du dương. Điều này đã góp phần hình thành tính nhạc cho tác phẩm, lay động trái trái tim kẻ thưởng thức.
Ngoài ra, nữ thi sĩ tài hoa này còn vận dụng linh hoạt biện pháp tu từ nhân hóa. Do đó, thiên nhiên trong trang viết nhà thơ cũng hiện ra một cách sinh động hơn, dường như nó cũng có xúc cảm, biết reo mừng khi mùa xuân ghé chơi. Xs
Với Chiều xuân, nhà thơ Anh Thơ đã đóng góp vào nền nghệ thuật nói chung cũng như thi ca nói riêng một bức hoạt tuyệt mĩ về mùa xuân thiên nhiên xứ Bắc. Không chỉ vậy, bà còn truyền tải đến phía người tiếp nhận tình yêu quê hương sắc son, mãnh liệt.