Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam được kết tinh từ những gì tinh túy nhất của tư duy nghệ thuật tự sự dân gian. Đã có rất nhiều tác phẩm ra đời để ngợi ca di sản văn hóa này, tiêu biểu là bài thơ Truyện cổ nước mình do nữ thi sĩ Lâm Thị Mỹ Dạ chấp bút.
Bằng thể thơ lục bát gần gũi cùng nhịp điệu nhẹ nhàng, tác giả đã thể hiện niềm tự hào đối với những câu chuyện cổ dân tộc. Đồng thời, bài thơ còn truyền tải đến độc giả tình yêu và sự trân trọng quê hương cũng như các giá trị văn hóa truyền thống.
Tác giả Lâm Thị Mỹ Dạ và một hồn thơ đôn hậu, trong sáng
Lâm Thị Mỹ Dạ sinh năm 1949 tại huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Bà là một nhà thơ có sức sáng tạo dồi dào, cả trước và sau chiến tranh.
Bên cạnh sáng tác thơ ca, Lâm Thị Mỹ Dạ còn tham gia viết văn và được biết đến với vai trò phóng viên, biên tập viên tạp chí Sông Hương. Ở bất kỳ lĩnh vực nào bà cũng đều bộc lộ tài năng cùng sự tận tâm, nhiệt huyết hết mình.
Trong hành trình sáng tạo nghệ thuật, Lâm Thị Mỹ Dạ đã chinh phục nhiều giải thưởng ấn tượng. Bà từng giành giải Nhất cuộc thi thơ báo văn nghệ 1971-1973, Giải A của Ủy ban toàn quốc các Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam năm 1999 hay Giải A thể loại thơ Giải thưởng văn học Nghệ thuật Cố đô.
Tác giả đã dùng ngòi bút để khắc họa nên những năm tháng kháng chiến tuy gian lao mà hào hùng. Điểm đặc sắc trong phong cách thi ca của Lâm Thị Mỹ Dạ là bà luôn hướng đến cái đẹp đẽ và yên bình với mong muốn xoa dịu nỗi đau chiến tranh.
“Hình như chị xuống thế gian này chỉ để hiển hiện một gương mặt đẹp, một tâm hồn trong sáng và để vang lên những câu thơ của yêu thương và che chở. Ngay cả những câu thơ chị viết về những mất mát trong chiến tranh cũng vang lên vẻ đẹp ấy.” – Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nhận xét về phong cách sáng tác của tác giả Lâm Thị Mỹ Dạ
Sau khi chiến tranh kết thúc và hòa bình lập lại, nữ thi sĩ thể hiện nỗi trăn trở ngôn khuôi về số phận con người cùng những điều vô thường trong cuộc sống. Qua đó, bà truyền tải đến độc giả các bài học quý giá, thanh lọc cũng như làm phong phú thêm tâm hồn họ.
Dù ở thời kỳ lịch sử nào, ngòi bút cùng giọng thơ Lâm Thị Mỹ Dạ cũng ngập tràn tình yêu thương và niềm tin vào một tương lai tươi sáng. Đây chính là phong cách sáng tác độc đáo của bà, để lại ấn tượng khó phai mờ nơi tâm hồn kẻ thưởng thức.
“Thơ Lâm Thị Mỹ Dạ hay ở những chỗ bất thần, ngơ ngác và những rung cảm đầy nữ tính.” – Nhà thơ Hồ Văn Phú nhận định về giọng điệu thơ Lâm Thị Mỹ Dạ
Nữ thi sĩ đã để lại cho đời nhiều tác phẩm giàu giá trị như Trái tim sinh nở, Bài thơ không năm tháng hay Hồn đầy hoa cúc dại, Khoảng trời – hố bom, Chuyện cổ nước mình. Năm 2005, tập thơ Cốm non của bà còn được dịch sang Tiếng Anh và phát hành rộng rãi ở Mỹ.
Trong số đó, Chuyện cổ nước mình là một bài thơ tiêu biểu cho phong cách thi ca Lâm Thị Mỹ Dạ, được đưa vào chương trình giảng dạy Ngữ Văn của Bộ Giáo Dục. Thông qua tác phẩm, bà đã bộc lộ niềm trân quý truyện cổ dân gian cũng như tình yêu thương quê hương, đất nước.
Tình cảm của tác giả đối với truyện cổ tích trong Chuyện cổ nước mình
Lâm Thị Mỹ Dạ là một nhà thơ nghiêm túc và có ý thức nghề nghiệp, luôn trân trọng các di sản văn hóa mà ông cha ta để lại. Chính những câu chuyện cổ tích thuở nhỏ đã trở thành niềm cảm hứng, nuôi dưỡng trang viết tác giả.
Vì vậy, bà đã trực tiếp thể hiện tình cảm của mình đối với văn học dân gian ở đầu tác phẩm Chuyện cổ nước mình. Từng câu chữ nữ thi sĩ viết ra đều chan chứa niềm tự hào cùng lòng biết ơn sâu sắc.
“Tôi yêu chuyện cổ nước tôi
Vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa.” – Chuyện cổ nước mình
Sở dĩ tác giả yêu tha thiết những câu chuyện đậm chất dân gian ấy là vì chúng chứa đựng vô vàn bài học nhân sinh đáng suy ngẫm. Nó được đúc kết từ vốn sống cùng chiêm nghiệm của các thế hệ đi trước, dặn dò con cháu đời sau phải sống tử tế và chân thành.
Bằng tài năng văn học thiên bẩm, Lâm Thị Mỹ Dạ đã khéo léo lồng ghép vào câu thơ các đạo lý cùng triết lý sống. Nó không khiến cho tác phẩm khô khan, cứng nhắc mà ngược lại trở nên quen thuộc, gần gũi với độc giả.
“Thương người rồi mới thương ta
Yêu nhau dù mấy cách xa cũng tìm.” – Chuyện cổ nước mình
Đây cũng chính là điểm nổi bật trong phong cách thi ca của Lâm Thị Mỹ Dạ. Từng lời thơ và câu chữ bà viết ra đều chứa đựng các bài học cao cả nhưng vẫn rất mực dung dị, mộc mạc.
Đối với tác giả, các câu chuyện từng gắn bó với tuổi thơ một thời ấy còn là chiếc cầu kết nối nhiều thế hệ. Thông qua lời kể từ mẹ và bà, độc giả ngày nay sẽ hiểu hơn về những người đi trước cũng như truyền thống tốt đẹp đậm chất Việt.
“Mang theo chuyện cổ tôi đi
Nghe trong cuộc sống thầm thì tiếng xưa” – Chuyện cổ nước mình
Tài năng thi ca của Lâm Thị Mỹ Dạ còn được thể hiện ở việc sử dụng nhuần nhuyễn biện pháp nghệ thuật điệp ngữ và cấu trúc đăng đối. Bà đã tái hiện bức tranh thiên nhiên quê hương với những nét đặc trưng tiêu biểu.
“Vàng cơn nắng, trắng cơn mưa
Con sông chảy có rặng dừa nghiêng soi.” – Chuyện cổ nước mình
Những hình ảnh quen thuộc ấy đã bồi đắp cũng như nuôi dưỡng tâm hồn thi sĩ, chắp cánh cho sáng tác của bà bay xa. Trang thơ Lâm Thị Mỹ Dạ lúc nào cũng dung dị và gần gũi, in đậm vẻ đẹp đất nước cùng con người đất Việt.
Trong Chuyện cổ nước mình, tác giả một lần nữa thể hiện sự kính trọng và tự hào về cốt cách thanh cao, tốt đẹp của người đi trước. Chính chuyện cổ tích đã kéo gần khoảng cách thế hệ, giúp độc giả thời nay “nhận mặt” cha anh.
Hàng thế kỷ trôi qua nhưng những đạo lý truyền thống tốt đẹp vẫn vẹn nguyên, được truyền sang nhiều thế hệ. Lâm Thị Mỹ Dạ đã dùng câu chữ để gợi lại các câu chuyện cổ tích quen thuộc, nhắc nhở độc giả phải gìn giữ tấm lòng trong sạch, ngay thẳng.
“Thị thơm thì giấu người thơm
Chăm làm thì được áo cơm cửa nhà
Đẽo cày theo ý người ta
Sẽ thành khúc gỗ chẳng ra việc gì.” – Chuyện cổ nước mình
Thấp thoáng trong lời thơ và câu chữ là bóng hình các câu chuyện dân gian như Tấm Cám hay Đẽo cày giữa đường. Độc giả sẽ phải “dừng tay trên trang giấy đáng lẽ lật đi” để rồi một lần nữa chiêm nghiệm những bài học quý báu mà người xưa gửi gắm.
Đối với tác giả, thơ sẽ chẳng là gì nếu nó không thể hiện được nỗi lòng và tiếng nói của kẻ sáng tác. Vì vậy, nữ thi sĩ đã trực tiếp bày tỏ tình cảm dành cho chuyện cổ cũng như tấm lòng cha ông.
“Rất công bằng, rất thông minh
Vừa độ lượng lại đa tình, đa mang.” – Chuyện cổ nước mình
Lâm Thị Mỹ Dạ đã sử dụng hàng loạt tính từ để nhận xét tính chất cũng như giá trị mà chuyện cổ mang lại. Chúng là kho tàng lưu trữ những bài học cùng vốn sống được nhiều thế hệ đi trước chiêm nghiệm và đúc kết thông qua các chi tiết, hình ảnh đầy tính ẩn dụ.
Xuyên suốt tác phẩm là tình cảm chân thành của nữ thi sĩ đối với các câu chuyện cổ dân gian. Bà đã ký thác nó vào từng lời thơ cùng câu chữ, khiến độc giả không khỏi rung động và vấn vương.
Chuyện cổ nước mình và những bài học cuộc sống quý giá
Chính những câu chuyện cổ tích thuở nhỏ đã nuôi lớn và mang đến cho nhiều tâm hồn bé thơ các bài học đầu tiên về cuộc đời. Nó là hành trang mà bất kỳ ai cũng sẽ đem theo để tự nhắc nhở mình phải sống thật đẹp đẽ, cao cả.
Ở Chuyện cổ nước mình, Lâm Thị Mỹ Dạ đã một lần nữa nhắc lại triết lý sống ấy. Bà hy vọng con cháu đời sau sẽ tiếp nối các thế hệ trong quá khứ, giữ gìn và kế thừa những phẩm chất tốt đẹp.
“Đậm đà cái tích trầu cau
Miếng trầu đỏ thắm nặng sâu tình người.” – Chuyện cổ nước mình
Ước muốn ấy xuất phát từ một tấm lòng nhân hậu, giàu lòng nhân ái và yêu thương đất nước, nhân dân. Đây là nét đặc sắc nghệ thuật xuyên suốt hành trình sáng tác thi ca của Lâm Thị Mỹ Dạ, cả trước cũng như sau thời kỳ kháng chiến.
“Gương mặt chị đẹp và thánh thiện, tâm hồn chị trong sáng vô ngần. Những câu thơ của chị luôn vang lên như những khúc ca của yêu thương, dịu dàng và mang một đẹp mong manh nhưng đầy lan tỏa.” – Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nhận xét về con người và đặc điểm thi ca của tác giả Lâm Thị Mỹ Dạ
Nhà thơ nhìn thấu cũng như cảm nhận một cách rõ ràng tấm lòng bao la của thế hệ đi trước. Họ mong rằng con cháu đời sau sẽ nghe lời căn dặn để rồi có một cuộc đời trọn vẹn và hạnh phúc, đủ đầy.
“Tôi nghe truyện cổ thầm thì
Lời cha ông dạy cũng vì đời sau.” – Chuyện cổ nước mình
Năm tháng trôi qua nhưng các câu chuyện cổ tích huyền diệu sẽ luôn còn mãi và vẹn nguyên giá trị. Nó như ngọn đuốc soi đường, chỉ lối cho con người vượt qua mọi thăng trầm cùng thử thách khắc nghiệt.
“Nhưng bao chuyện cổ trên đời
Vẫn luôn mới mẻ rạng ngời lương tâm.” – Chuyện cổ nước mình
Chính những cá nhân như Lâm Thị Mỹ Dạ đã góp phần gìn giữ và làm phong phú thêm kho tàng chuyện cổ dân tộc. Với thi phẩm Chuyện cổ nước mình, bà hy vọng rằng độc giả sẽ luôn trân trọng thứ di sản văn hóa ấy.
Những nét nghệ thuật đặc sắc trong tác phẩm
Thi phẩm Chuyện cổ nước mình không chỉ thành công về mặt nội dung mà còn cả phương diện nghệ thuật. Với đôi bàn tay tài hoa, Lâm Thị Mỹ Dạ đã dệt nên những vần thơ cùng câu chữ lung linh, khiến độc giả không khỏi xao xuyến.
Thi sĩ đã vận dụng một cách tinh tế và khéo léo thể thơ lục bát đậm đà âm hưởng ca dao dân ca. Nhịp điệu tác phẩm lúc thì nhẹ nhàng, uyển chuyển khi lại trầm bổng, thiết tha tạo nên nhạc tính du dương, thu hút người thưởng thức.
Tác giả còn mang vào thi phẩm bóng hình của nhiều câu chuyện cổ tích gần gũi, gợi nhắc lại các giá trị truyền thống dân tộc. Điều này tác động trực tiếp đến tâm khảm người tiếp nhận, khiến họ nhìn lại chính mình để rồi sống tốt đẹp, nhân văn hơn.
“Thơ Dạ càng về sau càng hướng mạnh vào nội tâm, tìm về sự tự hỏi, sự cật vấn, sự đối thoại đầy trách nhiệm với chính mình trước cuộc sống đầy lo âu, khắc khoải.” – Nhà văn Ngô Minh bình luận về thơ ca Lâm Thị Mỹ Dạ
Bên cạnh đó, nữ nhà thơ tài hoa ấy còn sử dụng đa dạng thủ pháp nghệ thuật đặc sắc như so sánh, điệp từ hay ẩn dụ, liệt kê. Điều này khiến tác phẩm Chuyện cổ nước mình nhiều màu sắc và hấp dẫn hơn, để lại ấn tượng khó phai mờ.
Trong tác phẩm, Lâm Thị Mỹ Dạ còn dùng từ láy với mật độ dày đặc, tạo nên nhạc tính nhịp nhàng cho thơ. Nhờ vậy mà từng câu chữ bà viết ra đều dễ dàng chạm đến tầng sâu nơi tâm hồn kẻ đón nhận.
Tác phẩm Chuyện cổ nước mình được kết tinh từ tài năng cùng tấm lòng của nữ thi sĩ Lâm Thị Mỹ Dạ. Hằn sâu trong câu chữ chính là sự thấm thía về nhân sinh cũng như cuộc đời để rồi thêm trân trọng từng khoảnh khắc quý giá bên cạnh những người thân yêu.