Để diễn tả những người hay ngờ vực và hoài nghi mọi thứ xung quanh mình, dân gian thường sử dụng thành ngữ “Đa nghi như Tào Tháo”. Nó có nguồn gốc từ một nhân vật lịch sử Trung Hoa thời tam quốc.
Ý nghĩa của thành ngữ Đa nghi như Tào Tháo
Trong kho tàng văn học dân gian, có rất nhiều câu thành ngữ và tục ngữ bắt nguồn từ những nhân vật có thật trong lịch sử như “Sư tử Hà Đông” hay “Oan Thị Kính”. “Đa nghi như Tào Tháo” cũng không phải ngoại lệ, xoay quanh hình ảnh nhà quân sự Tào Tháo.
Ông là người lãnh đạo tài ba, có công lập nên chính quyền Tào Ngụy trong thời Tam Quốc. Tuy vậy, Tào Tháo lại vô cùng gian xảo và đa nghi, luôn nhìn vạn vật xung quanh với ánh mắt ngờ vực.
Nét tính cách này của Tào Tháo đã khiến ông trở thành một nhân vật phản diện trong mắt nhiều người. Thành ngữ “Đa nghi như Tào Tháo” cũng ra đời từ đây, được dùng để chỉ những kẻ đa nghi, không tin tưởng bất ai.
Giai thoại về nhân vật lịch sử Tào Tháo
Trong dân gian, có lưu giữ không ít giai thoại về nhân vật Tào Tháo. Tương truyền rằng vào lúc ông đem nhiều binh lính đi chinh phạt nhà Thục, vì nhận thấy quân mình đang ở tình trạng mệt mỏi, tiến thoái lưỡng nan nên đã ban mật khẩu “kê cân”.
Một vị tướng giỏi Dương Tu sau khi nghe lỏm được, bèn truyền lệnh cho quân sĩ thu dọn hành trang, chuẩn bị rút. Lúc biết chuyện, Tào Tháo đã ngay lập tức khép người từng đồng hành khắp trận mạc cùng mình vào tội tiết lộ việc quân sự, đem ra chém đầu.
Tuy nhiên, đây chỉ là cái cớ mà Tào Tháo dựng nên để hạ sát Dương Tu trừ hậu họa. Ông lo sợ vị tướng tài giỏi này sẽ có ngày quay lưng và phản bội chính mình.
Ngoài ra, để đề phòng mọi bất trắc có thể xảy ra, Tào Tháo còn ra lệnh quân lính không được đến gần mình lúc đang ngủ. Một vị lính hầu canh cửa vì muốn nhặt lại chăn đắp cho chủ tướng đã bị ông chém ngay mà chẳng có chút do dự nào.
Hành động chém giết vô nhân tính ấy không chỉ là lời răn đe khắc nghiệt đối với quân lính mà còn bộc lộ cả bản chất đa nghi của Tào Tháo. Đến tận ngày nay, người đời vẫn còn sử dụng thành ngữ “Đa nghi như Tào Tháo” để diễn tả những kẻ có tính cách hay ngờ vực tương tự.
Sự đa nghi của Trương Sinh trong Chuyện người con gái Nam Xương
Nguyễn Dữ là một danh sĩ người Hải Dương sống dưới thời đại Lê sơ và Mạc. Ông đã để lại cho nền văn học nước nhà tác phẩm Truyền kỳ mạn lục, gồm hai mươi truyện khác nhau được viết bằng chữ Hán.
Chuyện người con gái Nam Xương là một trong số đó, xoay quanh người phụ nữ tên Vũ Thị Thiết quê ở Nam Xương. Nàng nổi danh khắp vùng bởi nhan sắc xinh đẹp cùng phẩm chất cao quý, hội tụ đầy đủ công dung ngôn hạnh.
Đến tuổi cập kê, Vũ Nương đồng ý gả cho chàng trai trong làng tên là Trương Sinh. Thế nhưng cuộc sống hạnh phúc kéo dài không được bao lâu khi chồng nàng bị triều đình bắt đi đánh giặc Chiêm.
Khi Trương Sinh vắng nhà, Vũ Nương đã thay chàng hoàn thành trọn vẹn nghĩa vụ của một người mẹ và con dâu. Không chỉ vậy, nàng còn luôn sống trong nhung nhớ, quyết đợi chờ hình bóng chồng trở về từ nơi trận mạc xa xôi.
Tuy nhiên đến khi chồng trở về, nàng lại bị chính người mình luôn nhớ thương nghi ngờ phẩm hạnh và dùng những lời lẽ cay nghiệt mắng nhiếc. Không thể chịu đựng được nỗi nhục này, Vũ Nương đã tự gieo mình xuống dòng sông Hoàng Giang tự vẫn để chứng minh sự trong sạch của mình.
“Tính chàng hay ghen, nghe con nói vậy, đinh ninh là vợ hư, mối nghi ngờ ngày càng sâu, không gì gỡ ra được.” – Trương Sinh một mực nghi ngờ nhân phẩm của người vợ hiền thục ngày đêm đợi chờ ngày anh trở về đoàn tụ
Sự nóng giận cùng bản chất đa nghi của Trương Sinh cũng giống như ý nghĩa câu thành ngữ “Đa nghi như Tào Tháo”. Chính nó đã khiến chàng hiểu lầm Vũ Nương để rồi đánh mất đi người con gái yêu thương mình và gia đình hết mực.
Thông qua câu chuyện về cuộc đời Vũ Nương, Nguyễn Dữ đã phản ánh số phận đau khổ của người phụ nữ thời phong kiến . Trong xã hội trọng nam khinh nữ lúc bấy giờ, họ không có quyền làm chủ số mệnh mà luôn phải cúi đầu, nhẫn nhịn chịu đựng.