Văn học dân gian với nhiều câu thành ngữ, tục ngữ chính là kho tri thức phong phú về cuộc đời được các thế hệ đi trước chiêm nghiệm và đúc kết. Chúng ra đời nhằm mục đích răn đe cũng như khuyên nhủ con người phải biết cư xử một cách khôn ngoan, gìn giữ phẩm chất tốt đẹp của mình.
Một trong số đó phải kể đến là thành ngữ “Gửi trứng cho ác”, ngụ ý răn dạy mỗi cá nhân cần tỉnh táo, suy xét kỹ lưỡng trước khi đặt niềm tin vào bất kỳ ai.
Ý nghĩa của thành ngữ Gửi trứng cho ác
Lối nói đậm chất dân gian này mượn hình ảnh loài vật quen thuộc “ác”. Đây là cách so sánh và ẩn dụ phổ biến trong kho tàng ca dao, tục ngữ Việt Nam với các câu “Ngựa hay có tật”, “Hổ phụ sinh hổ tử” hay “Chó chạy trước hưu”.
Ở thành ngữ này, “ác” chính là loài quạ, chuyên ăn thịt sống. Trong tâm thức con người Việt, nó tượng trưng cho sự xấu xí và tham lam, gắn liền với những điều kém may mắn.
Ngoài ra, từ ngữ “trứng” cũng mang ý nghĩa sâu sắc bởi đối với các loài chim, đây là ruột thịt và giọt máu truyền đời. Vì lẽ đó, cần được nâng niu cũng như bảo vệ một cách an toàn tuyệt đối, tránh xa những điều nguy hiểm.
Như vậy, “Gửi trứng cho ác” có thể được hiểu với nghĩa gửi trứng cho quạ, đây cũng là món ăn loài vật này thèm khát. Câu thành ngữ ấy ngụ ý chỉ những người khờ dại, đặt niềm tin vào kẻ bất lương mà không hề hay biết.
Không chỉ mang ý nghĩa chê trách, “Gửi trứng cho ác” còn là lời cảnh tỉnh, khuyên răn của người xưa đối với con cháu đời sau. Mỗi cá nhân sống ở đời cần phải thông minh và nhạy bén, luôn cảnh giác trước mọi thứ để không tự hại chính mình.
Câu chuyện về thành ngữ Gửi trứng cho ác
Thành ngữ quen thuộc này còn gắn liền với một câu chuyện truyền miệng trong dân gian. Theo đó, chim ác là vừa đẻ xong, nhiều ngày ấp trứng không ăn gì nên định bụng kiếm chút đồ ăn lót dạ.
Chim định bay đi nhưng lại sợ rắn xơi mất trứng bèn nhờ con quạ ở gần đó canh giúp. Loài vật gian xảo này đồng ý ngay, còn dùng lời lẽ ngon ngọt để khiến ác là thêm phần yên tâm.
“Em ơi, em cứ đi kiếm mồi, lâu cũng được. Chị sẽ thay em ấp trứng cho em. Em chẳng phải lo gì cả. Chị vốn khỏe mạnh, lại chẳng sợ kẻ khác. Đứa nào dám lấy trứng của em.” – Con quạ đảm bảo sẽ giúp ác là canh trứng
Nghe vậy, ác là an tâm bay đi kiếm mồi, lòng mong ngóng có đủ sức tiếp tục ấp. Ngay sau đó, con quạ ung dung chén hết chỗ trứng trong tổ, chỉ chừa lại mỗi phần vỏ.
Khi về đến tổ và chứng kiến thảm cảnh ấy, chim ác khóc lóc thảm thiết, luôn mồm kêu “sao nó ác thế, ác ác là”. Nó cứ than trách mãi nên người đời mới gọi bằng cái tên “ác là” để nhắc tới chuyện quạ đã ăn sạch trứng.
“Ở đời quá nhiều người hiền lành, cả tin. Song cũng không thiếu kẻ lợi dụng lòng tin đó để làm điều ác. Kẻ đó là kẻ bất lương. Chuyện trên cũng cho ta lời khuyên và bài học cảnh giác. Câu “gửi trứng cho ác” thường được vận dụng để răn nhau trong cuộc sống sinh hoạt thời nay.” – Tác giả Tiêu Hà Minh nhận xét về ý nghĩa câu chuyện trong tác phẩm Đi tìm điển tích thành ngữ
Câu chuyện này cùng thành ngữ “Gửi trứng cho ác” là lời cảnh tỉnh, nhắc nhở người đời đừng quá cả tin mà phải nhìn nhận tốt xấu. Từ đó nên thận trọng trong mọi mối quan hệ và biết “Chọn mặt gửi vàng”.
Thành ngữ Gửi trứng cho ác và thi phẩm Truyện Kiều
Cho đến tận bây giờ, Truyện Kiều vẫn giữ nguyên sức sống và thu hút độc giả nhiều thế hệ. Thi phẩm này do Nguyễn Du chấp bút, người được biết đến là đại thi hào của dân tộc Việt Nam.
Truyện Kiều về kể cuộc đời của nhân vật chính Thúy Kiều. Nàng là con gái đầu nhà họ Vương, sở hữu dung mạo xinh đẹp hơn người, không những vậy còn tinh thông cầm kỳ thi họa.
Tuy vậy, cuộc đời Thúy Kiều lại lắm sóng gió và gian truân. Vì vấp phải gia biến, người con gái hiếu thảo ấy đã chấp nhận bán mình chuộc cha, mở đầu cho đoạn trường mười lăm năm lưu lạc.
Sau khi được Mã Giám Sinh bỏ tiền cưới về, nàng đã bị bán đến lầu xanh và rơi vào tay Tú Bà. Dù trải qua nhiều lần mắng nhiếc, đánh đập tàn bạo, Thúy Kiều vẫn nhất quyết không tiếp khách, một lòng gìn giữ phẩm hạnh của mình.
Chứng kiến thái độ kiên quyết ấy, Tú Bà đành giả vờ thỏa hiệp và cho nàng ra ở lầu Ngưng Bích. Tại đây, Thúy Kiều phải sống một mình giữa khoảng không gian mênh mông xa vắng, nỗi nhớ người thân luôn ấp ủ trong lòng.
Vì vậy, khi gặp Sở Khanh với vẻ ngoài chải chuốt cùng cử chỉ dịu dàng, Thúy Kiều đã ngay lập tức xiêu lòng. Nàng ngây thơ tin tưởng lời nói dối sẽ đưa mình đi trốn từ gã mà vội vàng trao thân.
Thế nhưng, chưa kịp cao chạy xa bay thì Tú Bà đến sỉ nhục và chà đạp nàng. Vào lúc này, Thúy Kiều mới biết mình đã mắc mưu, nhận ra bản chất con người thật của Sở Khanh.
“Bạc tình, nổi tiếng lầu xanh,
Một tay chôn biết mấy cành phù dung!” – Bản chất đểu cáng, lừa lọc của Sở Khanh
Hành động bồng bột “gửi trứng cho ác” ấy đã khiến Thúy Kiều mắc phải chiếc lưới do Tú Bà và Sở Khanh giăng sẵn để giữ nàng vĩnh viễn ở lầu xanh. Thế là người con gái tội nghiệp đành phải quy phục, rơi vào nỗi đau đớn, xót xa đến cùng cực.