Lòng yêu thương con người là phẩm chất ngàn đời nay của người dân Việt Nam. Nó đã được đưa vào các câu c a dao, tục ngữ. Trong đó “lá lành đùm lá rách” là câu tục ngữ điển hình mà ai cũng biết. Cùng bài viết dưới đây phân tích nội dung, ý nghĩa và bài học nhân văn sâu sắc bên trong câu ca này.
Vì sao nói “Lá lành đùm lá rách”?
Trước tiên, để hiểu ý nghĩa của câu “Lá lành đùm lá rách” chúng ta cần tìm hiểu vì sao lại sử dụng hình ảnh chiếc lá ở câu tục ngữ này?
Về hình ảnh lá: Đây là một bộ phận của cây, có nhiều hình dáng khác nhau tùy vào chủng loại. Đặc trưng của chiếc lá là mỏng, dễ bị rách, rụng, thủng do các tác nhân bên ngoài gây ra.
“Lá lành” trong câu dùng để tượng trưng cho những người có cuộc sống đầy đủ, có sức khỏe, cuộc sống hạnh phúc ấm no. “Lá rách” ở đây tượng trưng cho những người có hoàn cảnh khó khăn, thiếu thốn, cần được hỗ trợ.
Về động từ “đùm”: Đây là động từ mang ý nghĩa đùm bọc, gói vào. Việc sử dụng từ “đùm” trong câu tục ngữ mang ý nghĩa bao bọc, che chở, chia sẻ, yêu thương người yếu thế hơn mình.
Như vậy, với cách sử dụng lối nói ẩn dụ, câu “lá lành đùm lá rách” mang ý nghĩa vô cùng nhân văn. Đó là hành động đùm bọc, giúp đỡ, chia sẻ, yêu thương của những người có hoàn cảnh tốt hơn dành cho người có hoàn cảnh thiếu thốn hơn mình. Đó là tinh thần nhân ái, hỗ trợ, tương thân tương ái của người với người. Và đây cũng là truyền thống của người Việt Nam từ xưa đến nay.
Giá trị nhân văn từ câu tục ngữ với cuộc sống hiện nay
Không chỉ là một câu tục ngữ đơn thuần, tinh thần lá lành đùm lá rách còn mang đến nhiều giá trị, bài học ý nghĩa cho cuộc sống của con người.
Luôn có tinh thần “tương thân tương ái” với đồng bào
Tinh thần tương thân tương ái hay lá lành đùm lá rách là một truyền thống văn hóa tốt đẹp của người. Đây cũng là lời nhắc nhở, mỗi người cần biết hỗ trợ, yêu thương, giúp đỡ đồng bào của mình khi gặp khó khăn. Lòng nhân ái này không cần phải học, nó luôn chảy trong máu của mỗi con người từ khi sinh ra.
Xã hội muôn màu muôn vẻ, không phải ai cũng may mắn có một cuộc sống đầy đủ, ấm no, khỏe mạnh. Vì thế, việc giúp đỡ người khác sẽ giúp cho họ được động viên và vượt qua những khó khăn trong cuộc sống một cách nhẹ nhàng hơn. Giống như câu nói “Không để ai bị bỏ lại phía sau”.
Lòng nhân ái tạo nên một xã hội nhân văn
Từ lòng nhân ái, một xã hội nhân văn dần được hình thành. Những việc giúp đỡ, chia sẻ dù nhỏ hay to, dù lớn hay bé đều góp phần tạo nên những hình ảnh đẹp đẽ cho cuộc sống xung quanh chúng ta. Nhờ đó, xã hội bớt đi những con người khổ cực, ai ai cũng sẽ có một cuộc sống vui vẻ, bình an.
Nói không sai khi “lá lành đùm lá rách” chính là “chìa khóa” để tạo nên một xã hội nhân văn về lâu dài. Tinh thần đó cũng giúp cho mối quan hệ giữa người với người trở nên tốt đẹp hơn, gắn kết hơn.
Giữ gìn và lan tỏa tinh thần đoàn kết, yêu thương đồng bào của người Việt
Tại Việt Nam, lòng yêu thương, chia sẻ của người với người luôn được thể hiện rõ ràng và lưu giữ từ đời này qua đời khác. Các câu tục ngữ, ca dao như “lá lành đùm lá rách” chính là cách để thế hệ đi sau biết, giữ gìn, phát huy tinh thần này. Nhờ đó, tinh thần đoàn kết dân tộc ngày càng được lan tỏa, phát triển hơn nữa.
Trải qua các đợt dịch bệnh, thiên tai, chúng ta càng thấy rõ hơn về ý nghĩa của tình đoàn kết, yêu thương dân tộc. Đó cũng chính là cốt lõi để tạo nên một đất nước hòa bình, giàu mạnh, ấm no.
Các câu ca dao, tục ngữ đồng nghĩa – trái nghĩa
Trong kho tàng văn học Việt Nam, ca dao tục ngữ nhiều vô kể. Dưới đây là gợi ý các câu đồng nghĩa, trái nghĩa với “Lá lành đùm lá rách” nổi bật:
Đồng nghĩa:
Các câu ca dao, tục ngữ nói về lòng yêu thương, đùm bọc, chia sẻ của con người với con người:
- Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ.
- Thương người như thể thương thân.
- Nhiễu điều phủ lấy giá gương./ Người trong một nước phải thương nhau cùng.
- Bầu ơi thương lấy bí cùng./ Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
- Lá rách ít đùm lá rách nhiều.
- Một miếng khi đói bằng một gói khi no.
Trái nghĩa:
Dưới đây là một vài câu tục ngữ, ca dao phê phán thái độ dửng dưng, không có tình thương, tinh thần đoàn kết:
- Đèn nhà ai nhà nấy rạng.
- Khác máu tanh lòng
- Thương thân chưa xong hơi đâu thương người.
Mỗi câu ca dao, tục ngữ đồng nghĩa/trái nghĩa trên đây đều dựa trên ý nghĩa mà câu “lá lành đùm lá rách” mang lại. Nhìn vào mới thấy được, người Việt luôn nâng cao tinh thần đoàn kết, hỗ trợ với nhau ở bất kỳ hoàn cảnh này và điều này thể hiện vô cùng đa dạng qua văn học.
Kết luận
Có thể nói “ lá lành đùm lá rách” là bài học ý nghĩa, tinh thần dân tộc vô cùng tốt đẹp của con người Việt Nam. Lời dạy này mang đến một xã hội đầy tình thương giữa người với người, giúp cho mỗi ngày sống là một ngày ý nghĩa. Hãy sống yêu thương và giúp đỡ những người khó khăn hơn mình theo khả năng để nâng cao và giữ gìn lối sống đẹp đẽ này ngày một tốt hơn.