“Nợ như chúa Chổm” không đơn thuần là một câu tục ngữ dân gian. Giai thoại về vị vua Chổm mới là điều nhiều người quan tâm khi nhắc đến câu nói này. Hãy cùng tìm hiểu nguồn gốc, ý nghĩa và bài học từ câu tục ngữ qua bài viết này ngay.
Truyện về “chúa Chổm” và nguồn gốc “Nợ như chúa Chổm”
Giai thoại “Nợ như chúa Chổm” kể về vua Lê Trang Tông được nhắc đến trong cuốn truyện cổ tích Việt Nam như sau:
Vào thời lê có một ong quan lớn trong triều tên Mạc Đăng DUng có ý muốn cướp ngôi vua. Nhà vua biết được tin đó nhưng thế lực nhà Mạc quá lớn, từ binh quyền đến bè đảng đông nên cua không làm gì được. Cuối cùng, vua Lê trốn đi, nhưng chẳng được bao lâu thì bị Mạc Đăng Dung bắt giam lại.
Hồi ấy, trại giam có một cô hàng rượu thường mang rượu đến bán cho quan lính. Một hôm, cô hàng rượu vào bán, thấy có một phạm nhân mặt mũi khôi ngô bị giam ra một nơi. Khi biết đó là vua Lê bèn tỏ ý muốn làm quen. Mỗi lần bán rượu đều rót cho vua uống, sau đó hau người nảy sinh tình cảm. Một hôm, cô hàng rưởu pha một mẻ rượu ngon với thuốc mê, chuốc cho quan binh say rồi vào tình tứ với vua.
Sau đó, cô hàng rượu có thia. Nhà vua biết mình không thoát khỏi đôi tay tàn bạo của họ Mạc, bèn giao ấn ngọc cho nàng và nói:
– Nàng giữ vật này làm dấu tích, nếu sau này đẻ con trai, nó sẽ có ngày phục thù cho cha.
Không bao lâu sau, nhà vua bị người nhà họ Mạc vào giết chết. Tất cả hoàng hậu, thái tử, công chúa, phi tần của vua đều chung số phận. Xong việc đó, Mạc chiếm lấy ngôi vua Lê, lên làm vua nước Đại Việt.
Cô hàng rượu được tin, không còn hồn vía; liền trốn đi nơi khác rồi sinh con, đặt tên là Chổm. Lớn lên, Chổm được vào chùa với sư cụ Thạch Toàn học kinh kệ. Chổm rất sáng dạ nhưng phải cái nghịch không ai bằng.
Sau này, khi được sư hỏi anh cha đâu, Chổm đáp: “Tôi lớn lên chưa từng nghe nói có cha”. Sau đó, Chổm về hỏi mệ “Cha con đâu?” thì mẹ không dám nói thật mà đáp: “Cha con họ Lên, bị hổ ăn thịt mất rồi”. Sau đó, Chổm rất buồn và quyết giết hổ trả thù cho cha.
Sau này, khi Nguyễn Kim được báo mộng tìm thiên tử đã đi tìm Chổm. Chổm cùng mẹ về Sầm Châu lo việc phục thù cho cha. Sau bao trận đánh kịch liệt, nhà Mạc thất bại, quân lê đại thắng. Bấy giờ, Chổm như một vị chúa đầy uy nghiêm.
Đến ngày về kinh thành, Chổm lần lượt bị mọi người ra đòi nợ. Vì có quá nhiều người, không thể trả hết, bèn vung tiền cho ai nhặt được bao nhiêu thì nhặt. Mọi người đổ xổ vào cướp tiền từ chúa Chổm ban. Sau đó, vua phải miễn thuế một năm để trừ nợ. Mặt khác, con đường đó được đặt tên là “Cấm Chỉ” và tồn tại đến ngày nay.
Và đó cũng là lý do có câu tục ngữ “Nợ như chúa Chổm” và bài ca dao:
“Vua Ngô ba mươi sáu tán vàng
Thác xuống âm phủ chẳng mang được gì
Chúa Chổm mắc nợ tì tì
Thác xuống âm phủ khác gì vua Ngô”.
Giải nghĩa “Nợ như chúa Chổm” là gì?
Xuất phát từ truyện về vua Lê Anh Tông, câu tục ngữ “Nợ như chúa Chổm” ý nói những người nợ nần nhiều nơi, nợ không nhớ nợ ai, nợ bao nhiêu và không thể trả được. “Nợ” ở đây có nhiều nghĩa. Đây vừa là nợ tiền, vừa có thể là nợ tình, ân nghĩa. Nợ tiền còn có thể trả còn nợ ân nghĩa là khó lòng mà trả được hết.
Biện pháp so sánh độc đáo, ví “nợ” như của “chúa Chổm” để nói về việc nợ quá nhiều. Đây là sự độc đáo trong văn học Việt Nam được cha ông ta sử dụng rất khéo léo.
Xét về mặt tích cực, “Nợ như chúa Chổm” chỉ những người nhận được nhiều sự giúp đỡ trong cuộc sống. Họ được hỗ trợ từ những người xung quanh mà không bị đòi hỏi bao giờ trả, trả nợ như thế nào. Một phần vì những người này không có khả năng trả, một phần họ nhận được sự giúp đỡ từ những người tốt bụng.
Bài học chi tiêu để tránh bị nợ nần như chúa Chổm
Ngày nay, để tránh bản thân bị “Nợ như chúa Chổm” thì việc quản lý tài chính, chi tiêu vô cùng quan trọng. Dưới đây là một vài bài học về chi tiêu mà bạn có thể áp dụng:
Chi tiêu có kế hoạch rành mạch
Quản lý chi tiêu quan trọng nhất là việc lên được kế hoạch tiêu dùng cho bản thân. Việc làm này giúp cho chúng ta biết được khoản chi phí dự trù cần chi ra cho đời sống hằng ngày. Nhờ có kế hoạch cụ thể, việc “vung tiền” cho những món đồ không cần thiết cũng được hạn chế đi rất nhiều. Tiền cũng vì thế mà “không cánh mà bay”.
Không “bạ đâu mua đấy” hoang phí
Nhiều người có suy nghĩ thích là mua, rẻ là mua, thấy đẹp là mua…Cách làm này tạo nên một thói quen xấu trong chi tiêu, làm mất đi một nguồn tài chính không hề nhỏ vào những món đồ “vô dụng”. Vì thế, hãy học cách tiêu tiền hợp lý, không “bạ đâu mua đấy” để tránh lãng phí. Hạn chế mua sắm cũng giúp cho nguồn tài chính tốt hơn, tránh được khi cần mà không có tiền.
Không vay nợ lung tung
Thói quen hết tiền là đi vay chính là nguyên nhân dẫn đến việc “nợ như chúa chổm”. Nếu không muốn bản thân mắc vào hoàn cảnh này, cần từ bỏ thói quen xấu đó. Việc vay nợ chỉ thực sự khi cần thiết, còn đâu đừng vay hết người này đến người kia. Và hơn hết, nếu có vay thì phải trả. Trả nợ đúng hẹn để giữ đúng chữ tín với người cho vay và không bị nợ chồng nợ.
Hãy học cách nâng cao thu nhập
Đừng để bản thân luẩn quẩn trong vấn đề nợ nần vì không có tiền. Cái bạn cần là không ngừng nâng cấp bản thân để tạo ra giá trị cao hơn, thu nhập nhiều hơn. Sẽ không ai đứng chờ cho bạn vay tiền hằng tháng. Chỉ có tự mang tạo ra nguồn kinh tế mới hạn chế được việc vay nợ như xưa. Tập trung làm việc, kiếm tiền mới là điều quan trọng.
Kết luận
“Nợ như chúa Chổm” đã được phân tích chi tiết ở bài viết trên đây. Câu tục ngữ như lời nhắc nhở vui vẻ, đầy thân tình cho những ai có thói quen nợ nần. Những bài học mà cha ông muốn truyền đạt qua đó cũng giúp cho mỗi người nhìn nhận lại bản thân và học cách quản lý tài chính tốt hơn.