“Nước mắt cá sấu” có hay không? Câu thành ngữ nghe đến đã cho thấy được sự khó hiểu và đầy hoài nghi. Người xưa sử dụng câu thành ngữ này có ý nghĩa gì? Hãy cùng đi phân tích và tìm hiểu thông điệp, bài học ẩn sau câu nói này.
Ý nghĩa thành ngữ “Nước mắt cá sấu” là gì?
“Nước mắt cá sấu” là thành ngữ quen thuộc trong kho tàng văn học Việt Nam xưa. Để hiểu được ý nghĩa đằng sau nó, trước hết cần tìm hiểu câu chuyện và lý do xuất phát câu nói này?
Điển tích chuyện “Nước mắt cá sấu”
Có rất nhiều câu chuyện, điển tích về thành ngữ “Nước mắt cá sấu” mà chúng ta có thể dễ dàng tìm thấy. Trong cuốn “Chuyện kể thành ngữ” của nhà xuất bản Kim đồng có viết:
Cá sấu là loài vật to khỏe và hung dữ bậc nhất. Chúng có thể tấn công và bắt những con vật to lớn như trâu, bò, hươu, nai. Con người nếu không may rơi vào tầm ngắm của nó thì cũng chẳng thoát khỏi tai hoạ.
Có một điều lạ lùng là khi nuốt trọn con mồi, khóa mắt cá sấu lại chảy ra những giọt nước mắt. Nó trông giống như chúng đang khóc thương cho những con mồi ấy nhưng thực chất thì chỉ là phản ứng sinh học. Phản ứng này giúp cho cá sấu tiêu hóa thức ăn tốt hơn.
Chính vì thế, người xưa liên tưởng đến hiện tượng này với tính giải dối, vờ vịt xót thương của kẻ ác.
Hay trong cuốn “Truyện cổ tích Khmer” cũng nhắc đến điển tích này với nội dung tương tự. Cá sấu khi muốn được bác nông dân cứu giúp thì khóc lóc, năn nỉ. Thế nhưng, khi nó đạt đươc mục tiêu của mình thì lật lọng và đòi ăn thịt ân nhân. Nhờ có thỏ rừng nhanh trí mà con cá sấu bị trói lại và bị người nông dân vừa đập đá vừa hét “Nước mắt cá sấu này! Nước mắt cá sấu này…”
Giải nghĩa câu thành ngữ
Cá sấu khóc khi ăn con mồi có ý nghĩa gì? Sự thật đằng sau là gì?
Cá sấu bò loài bò sát sống cả dưới nước và trên cạn. Tuy nhiên, cá sấu chỉ lên cạn ở một khoảng thời gian nhất định. Với cấu tạo ống nước mắt, việc cá sâu “khóc” chỉ nhằm mục đích làm giảm khô mắt khi ở trên cạn quá lâu. Một vài nghiên cứu khác thì việc rơi nước khi ăn con mồi được gọi là hội chứng Bogorad – đây là việc hoàn toàn tự nhiên và bình thường. Điều này hoàn toàn trái ngược với suy nghĩ, cá sấu ăn con mồi xong khóc vì thương cho nó.
Sử dụng hình ảnh “Nước mắt cá sấu” để phê phán lối sống giả tạo, dối trá của nhiều người. Điều này được nói rõ trong hai cuốn thành ngữ, tục ngữ nổi tiếng hiện nay.
Trong cuốn “từ điển Tiếng Việt” của tác giả Hoàn Phê giải thích câu thành ngữ này: “Nước mắt thương xót giả dối, chỉ tìm cảm giải nhân giả nghĩa để lừa người”.
Cuốn “Từ điển thành ngữ tục ngữ Việt Nam” giải nghĩa “Nước mắt cá sấu” là khóc lóc giải dối, vờ vịt xót thương nhưng lại là kẻ đã gây nên đâu khổ cho người ta”.
Như vậy, câu thành ngữ lên án mạnh mẽ lối sống giả tạo, dùng nước mắt để ngụy trang, làm bộ làm tịch, thể hiện sự xót thương nhưng bản thân là người gây ra nỗi đau cho người khác. Những kẻ như câu thành ngữ ám chỉ thường tỏ vẻ tốt bụng, ngoan hiền, tốt bụng nhưng bên trong là những kẻ sống hời hợt, đạo đức giả.
“Nước mắt cá sấu” và sự phê phán lối sống giả tạo
Mỗi câu thành ngữ, tục ngữ đều mang đến một bài học cho cuộc sống. Từ câu “nước mắt cá sấu” chúng ta rút ra được những bài học đắt giá cho mình.
- Bài học cho lối sống giả tạo. Có những người luôn tạo cho mình vỏ bọc là sự tình nghĩa, lương thiện. Nhưng ẩn sau trong đó là người tính toán, tráo trở và luôn muốn hại người khác. Lối sống đạo đức giả như này sẽ khiến cho họ mất đi giá trị thực của bản thân, đánh mất niềm tin của những người xung quanh.
- Lên án những người luôn lợi dụng lòng tốt ngoài đời. Việc bất chấp thủ đoạn để lợi dụng lòng tốt, sự thương cảm của người khác ngoài đời đời không thiếu. Đây là hành vi để mang về lợi ích cho bản thân mà bỏ qua những nguyên tắc đời thường. Và “cái kim trong bọc lâu ngày cũng lòi ra”. Hành vi này sẽ khiến cho bạn phải hối hạn khi mất đi sự yêu thương, chăm sóc từ mọi người. Bên cạnh đó, đây cũng là sự cảnh tỉnh để chúng ta giúp đỡ đúng người.
- Bài học về sự chân thành. Sống chân thành, thật lòng luôn là điều mà cha ông ta nhắc nhờ từ lâu. Cảm xúc là thứ để gắn kết tình cảm người với người. Không thể lợi dụng và chà đạp lên nó để đạt được mục đích bản thân mà bất chấp tất cả. Chỉ khi sống chân thành, ta mới có thể nhận lại được chân thành từ người khác.
Tổng hợp thành ngữ, tục ngữ cùng nội dung
Nếu bạn đang tìm kiếm những câu tục ngữ, ca dao, thành ngữ có nội dung phê phán như câu “nước mắt cá sấu” thì đừng bỏ qua các câu dưới đây:
- Khẩu phật tâm xà
- Lòng lang dạ sói
- Buôn đằng sóng, nói đằng gió
- Lòng chim dạ cá
- Miệng nam mô bụng một bồ dao găm
- Bụng gian miệng thẳng
- Ăn mặn nói ngay còn hơn ăn chay nói dối
- Nêu cao nhưng bóng chẳng ngay
- Đĩ khóc, tù van, hàng xáo kêu lỗ thế gian sự thường
- Đi dối cha, về dối chú
- Bụng như câu liêm
- Ăn bằng nói chắc
- Buôn gian bán lận
- Bụng gian miệng thẳng
Kết luận
“Nước mắt cá sấu” với nội dung phê phán mạnh mẽ là câu thành ngữ ý nghĩa răn dạy con cháu sâu sắc. Nhờ đó, chúng ta biết được việc sống ngay thẳng, thật thà là điều vô cùng quan trọng. Qua bài viết, hi vọng người đọc hiểu được nội dung của câu nói cũng như bài học cha ông đã để lại cho đời nay.