“Quân tử nhất ngôn” – câu thành ngữ hán việt quen thuộc trong cuộc sống mang ý nghĩa gì? Tại sao chúng ta luôn được dạy phải là người quân tử, phải “nhất ngôn cửu đỉnh”? Hãy cùng tìm hiểu nội dung ý nghĩa câu nói này cũng như bài học được rút ta từ đó.
Giải nghĩa “Quân tử nhất ngôn” sao cho đúng?
Nói “Quân tử nhất ngôn” chắc phần nào người nghe cũng hiểu được ý nghĩa của nó là giữ chữ tín. Nhưng để hiểu chính xác và đầy đủ nội dung câu thành ngữ thì phải đi phát tích ý nghĩa của từng vế câu.
Hiểu rõ “quân tử” và “nhất ngôn”
Khi đọc câu thành ngữ lên, rõ ràng chúng ta thấy được có hai vế câu “quân tử” và “nhất ngôn”. Hãy cùng xem ý nghĩa của hai cụm từ Hán Việt này là gì?
“Quân tử” theo đúng nghĩa nguyên bản là “kẻ cai trị” với 5 đức tính: nhân – lễ – nghĩa – chí – tín. Đây được coi là hình mẫu lý tưởng của người đàn ông trong Nho giáo. Người quân tử luôn sống ngay thẳng, công khai, không thẹn với trời đất. Đó là người có trí lớn, nắm mệnh trời và làm theo ý trời.
Ngày nay, “quân tử” còn có nghĩa: chỉ người có học vấn cao, biết cách sống đối nhân xử thế, được lòng người xung quanh. Người như vậy sẽ luôn khiến cho những ai tiếp xúc luôn nể phục và kính trọng.
“Nhất ngôn” hiểu là gì? “Nhất” là một, duy nhất, chỉ một. “Ngôn” ở đây là lời nói. “Nhất ngôn” có thể hiểu là chỉ một lời. Lời nó đã nói ra chỉ nói một lần và sẽ không thay đổi vì bất kỳ lú do nào. Như thế, khi sử dụng từ “nhất ngôn” thì phải có tính thống nhất, chuẩn xác cao vì sẽ không thay đổi được.
Ý nghĩa của câu thành ngữ “Quân tử nhất ngôn”
Từ sự phân tích trên, thành ngữ “quân tử nhất ngôn” có thể hiểu là người sống ngay thẳng, có trí lớn, chính kiến chỉ nói một lời không thay đổi. Người quân tử nói lời nào, chắc lời đó. Người này nói là làm, không nói cho xong, cho được thể diện lúc đó, nói được làm được, không thay đổi quan điểm.
Câu thành ngữ còn là cách sống của những người tử tế. Một người trung thực, ngay thẳng thì luôn chỉn chu, đảm bảo về lời nói. Không hứa xuông, “nói lời phải giữ lấy lời” dù ở hoàn cảnh nào. Việc giữ lời hứa là thể hiện được chữ “tín ” của bản thân trong cuộc sống và công việc. Như vậy mới đáng làm “quân tử”.
Tiêu chuẩn, đức tính của người quân tử nhất ngôn là gì?
Nói về người quân tử, trí lớn thì có nhiều. Nhưng làm sao để tìm được hay trở thành người như thế? Dưới đây là những tiểu chuẩn về đức tính được cho là của một bậc “quân tử”:
- Nhân: “Nhân” là người. Đức tính này chính là sự đối xử nhân từ, yêu thương của người với người. Bậc anh tài không vì lợi ích của mình mà bỏ đi việc tôn trọng và đối xử tốt với người khác. Với bậc “quân tử” thì việc giúp đỡ, mang đến tình thương cho người khác là vô cùng quan trọng.
- Lễ: Đây là quan điểm lâu đời trong giáo dục tính cách con người. Một người biết kính trên nhường dưới, biết lễ nghi và tôn trọng nó thì có thể trở thành một bậc anh tài.
- Nghĩa: Trở thành một bậc quân tử được mọi người coi trọng sẽ luôn có “nghĩa” – trọng tình trọng nghĩa, nghĩa khí. Những việc nên làm thì sẽ phải làm cho xong. Việc không nên làm thì chắc chắn không được làm dù nó có mang lại giá trị vật chất cao nhưng sai với đạo lý làm người.
- Trí: Có nghĩa thì phải có trí. “Trí” ở đây là trí thức. Nếu không có nó thì khó mà làm được việc lớn. Người có trí thức, kinh nghiệm sẽ phân biệt được cái gì đúng, cái gì sai để làm hay không. Người muốn có trí thì phải ra sức học tập.
- Tín: “Tín” hiểu đơn giản là chữ tín. Đây chính là việc giữ lời hứa với người khác. Một khi đã hứa làm gì chắc chắn phải thực hiện cho xong để đúng với sự tin cậy, tín nhiệm của mọi người.
Cách xây dựng chữ tín, lòng tin trong cuộc sống cho “quân tử”
Có nhiều cách để xây dựng lòng tin, sự tín nhiệm trong cuộc sống và công việc. Có được “tín rồi” thì phải giữ để đúng với tiêu chuẩn bậc quân tử.
- Thực hiện lời hứa chuẩn chỉnh. Nếu đã hứa làm gì thì chắc chắn phải quyết tâm thực hiện bằng được nó. Có câu “nói được làm được” là như vậy. Một khi thất hứa sẽ không còn ai tin tưởng mình.
- Người trung trực không nói hai lời. Nói một là một, không bao giờ biến bản thân thành kẻ hai lời. Việc nói đôi co, hai lời chỉ khiến cho chúng ta tự hạ thấp giá trị của mình mà thôi.
- Dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Biết chịu trách nhiệm là điều vô cùng trọng. Nhìn nhận trực tiếp vào lỗi của mình và sửa chữa nó là điều quan trọng để có thể nhận được sự tin cậy từ người khác ở các lần sau.
- Không gian dối, lừa lọc. Người có chữ “tín” thì không vì lợi ích bản thân mà đi lừa dối người khác. Nó là điều tối kỵ của bậc “quân tử”.
- Sống thẳng thắn, không soi mói chuyện thiên hạ. Người đi soi mói chuyện người khác để bàn tán không bao giờ có được lòng tin của người xung quanh. Vì thế, nếu muốn trở thành bậc “quân tử” thì đừng bao giờ làm điều này.
Liên hệ các câu ca dao, tục ngữ về chữ tín
Những câu ca dao, tục ngữ quen thuộc về chữ tín bạn có thể biết:
- Lời nói như đinh đóng cột
- Một lần bất tín, vạn lần bất tin
- Nói lời phải giữ lấy lời/ Đừng như con bướm đậu rồi lại bay.
- Hổ chết vì da, người chết vì danh
- Giấy rách phải giữ lấy lề
- Một câu nói ngay bằng làm chay cả tháng
- Ăn ngay nói thật, mọi tật mọi lành
- Nhân nhi vô tín, bất tri kỳ khả dã
- Kiếm củi ba năm, thiêu một giờ/ Mua danh ba vạn, bán ba đồng.
- Chữ tín thay đức con người/ Của mượn gìn giữ xong rồi trả ngay.
- Ăn có nhai nói có nghĩ
- Nói phải đúng, hứa phải làm
- Lời nói gói vàng. Chữ tín gói danh.
Những câu tục ngữ, ca dao, thành ngữ trên đây sẽ có nhiều bài học cho chúng ta làm theo để thành người luôn có “tín”
Kết luận
“Quân tử nhất ngôn” là bài học, là kinh nghiệm sống để trở thành một người được tin cậy, tín nhiệm và coi trọng trong cuộc sống. Nghe thì có vẻ khó nhưng việc thực hành chữ “tín” không hề khó như thế. Hãy bắt đầu từ những việc nhỏ nhất như giữ lời hứa, chắc hẳn bạn sẽ thực hiện được nhiều điều hơn. Bài phân tích này cũng hi vọng mang lại góc nhìn chi tiết cho anh em về câu thành ngữ.