Làm bạn với bầu trời được xuất bản vào tháng chín năm 2019, truyện dài này tiếp tục là áng văn xuất sắc khác trong rất nhiều những tác phẩm tiêu biểu trên chặng đường sáng tác của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.
Vài nét khái quát về nhà văn Nguyễn Nhật Ánh
Nguyễn Nhật Ánh sinh tháng năm năm 1955, ông là nhà văn vô cùng quen thuộc với biết bao thế hệ độc giả Việt, đặc biệt là những bạn đọc nhỏ tuổi.
Bên cạnh việc sáng tác thơ văn, Nguyễn Nhật Ánh còn tham gia tích cực vào việc viết kịch bản sân khấu, xây dựng các tiểu phẩm và trang báo dành cho thiếu nhi.
Nhà văn đã dành hơn nửa cuộc đời mình để cống hiến cho sự nghiệp văn học nghệ thuật nước nhà, mở rộng đường biên cuộc sống của những người trưởng thành và góp phần làm tâm hồn những bạn đọc nhỏ tuổi thêm giàu đẹp.
Nguyễn Nhật Ánh còn được biết đến trong các bút danh khác như Chu Đình Ngạn, Anh Bồ Câu, Lê Duy Cật, Đông Phương Sóc hay Sóc Phương Đông.
Người nuôi dưỡng những tâm hồn trẻ thơ
Nhà văn sinh ra và lớn lên từ làng Đo Đo, xã Bình Quế, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. Tuổi thơ gắn bó với làng quê bao la ruộng đồng, sông suối cùng đồi hoa và thân thuộc với tính cách thơ mộng con người xứ Huế đã khiến chất trữ tình thấm đẫm trong nhiều tác phẩm của ông.
Chất thơ trong văn chương của Nguyễn Nhật Ánh luôn mang vẻ đẹp đầy chất riêng so với những nhà văn cùng thời, vẻ đẹp ấy toát ra từ những tâm hồn non trẻ.
Nguyễn Nhật Ánh viết rất nhiều và hay về tuổi mới lớn, ông luôn nhớ thương những cảm xúc trong trẻo thuộc về thế giới tuổi thơ của mình, điều đó đã khơi nguồn cảm hứng lớn cho các sáng tác của nhà văn.
“Tôi có cảm hứng với đề tài tuổi thơ vì tôi luôn yêu và nhớ tiếc tuổi thơ của mình. Tuổi thơ của tôi không chỉ có bầu trời và dòng sông, cánh chuồn chuồn đậu rung rinh trên nhành ớt hay ngẩn ngơ bay bên hàng giậu đổ, mà còn có những bạn bè đã xa và những người thân đã khuất. Tôi nhớ nhung tất cả và tôi muốn lưu giữ cảm xúc của mình trong những cuốn sách.”
– Bài phỏng vấn của Nguyễn Nhật Ánh với báo Tuổi trẻ
Mặt khác, vì xuất thân là giáo viên nên Nguyễn Nhật Ánh có sự am hiểu sâu sắc với nhu cầu và nguyện vọng của những bạn nhỏ mới lớn nên nhà văn đã dựa vào đó để viết nên biết bao truyện thiếu nhi hấp dẫn.
Ông nhìn cuộc sống như cách một bạn nhỏ say mê nhìn ngắm vạn vật xung quanh mình, đó là cái nhìn chất chứa sự ngạc nhiên và niềm hứng thú rất đỗi chân thành. Những khái niệm phức tạp trong thế giới của người trưởng thành được nhà văn lý giải một cách vô cùng gần gũi, đơn giản nhưng không kém phần dí dỏm.
Theo thời gian, Nguyễn Nhật Ánh trở thành người bạn, người thầy gần gũi với bao thế hệ độc giả nhỏ tuổi.
Người viết vì niềm yêu tha thiết với con chữ
Từ lúc bắt đầu sự nghiệp viết lách đến nay, Nguyễn Nhật Ánh đã xây dựng cho mình khối lượng tác phẩm vô cùng đồ sộ với đa dạng các thể loại bao gồm thơ, truyện ngắn, truyện dài và tiểu thuyết.
Các tác phẩm của ông từ Trước vòng chung kết, Chuyện cổ tích dành cho người lớn đến Còn chút gì để nhớ, Hạ đỏ, Lá nằm trong lá, từ Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ, Mắt Biếc, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh đến Ngồi khóc trên cây, Cây chuối non đi giày xanh luôn để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng độc giả.
“Tôi thích viết văn, giản dị vậy thôi. Tôi viết văn không vì những lý do ngoài văn chương nên tôi không bị mất cảm hứng hay động lực. Khi viết, tôi thấy rõ mình đang sống. Tôi vẫn nói với bạn bè rằng tôi viết vì tôi yêu nghề văn. Vì tôi cảm thấy hạnh phúc khi ngồi dưới mái nhà của mình thong thả viết những trang văn mình thích. Dĩ nhiên rồi sẽ đến ngày “bạo chúa thời gian” đến trước mặt tôi lạnh lùng bảo “Nghỉ ngơi thôi, ông bạn!”. Đó là lúc tôi không còn đủ sức để làm những điều mình thích nữa. Nhưng biết sao bây giờ, lực bất tòng tâm thì phải chịu. Chỉ mong thời gian bỏ sót tôi càng lâu càng tốt.”
– Bài phỏng vấn của Nguyễn Nhật Ánh với báo Tuổi trẻ
Dù gặt hái nhiều giải thưởng danh giá về văn học cả trong và ngoài nước nhưng nhà văn chưa từng quên đi sơ tâm của mình, trải qua từng ấy thời gian, ông vẫn miệt mài sáng tác, đồng thời xem văn chương là nguồn sống to lớn của đời mình.
Làm bạn với bầu trời là câu chuyện về những tâm hồn trong trẻo
Làm bạn với bầu trời là truyện dài được trần thuật lại dưới góc nhìn của nhân vật Lam về những người sống quanh mình, trong đó Lam kể nhiều nhất về cậu em họ của bạn mình là Tèo.
Tèo là đứa trẻ bất hạnh, vì một tai nạn ngoài ý muốn mà dù đang tuổi ăn tuổi lớn, cậu bé phải nằm liệt giường, không thể vui đùa như bao bạn bè cùng trang lứa. Thế nhưng ở cậu vẫn giữ được cho mình sự hồn nhiên ngây thơ và lạc quan đáng ngưỡng mộ.
Nhà Tèo vốn ở làng quê nhưng vì mẹ phải lên thị trấn làm việc nên cậu bé đã theo mẹ đến tá túc ở nhà của Nghị, người vừa là anh họ của Tèo vừa là bạn thân của Lam.
Sự xuất hiện của Tèo đã thu hút sự chú ý của đám trẻ trong thị trấn, ban đầu là nhóm bạn thân của Lam gồm Nghị, Hằng và sau đó là cả những đứa bạn cùng lớp của chúng gồm Cường, Hào và Diệu.
Càng tiếp xúc với Tèo, Lam và cả đám trẻ càng nhận ra nhiều nét phẩm chất đáng quý của cậu bé, vì thế mà lòng tò mò về Tèo lại càng dâng cao.
Từ đây những bí ẩn về cuộc đời Tèo như lý do gặp tai nạn hay ba mẹ ruột của cậu dần được Lam và nhóm bạn khám phá.
Càng hiểu thêm về Tèo, Lam ngày càng trưởng thành, cô học được nhiều bài học sâu sắc về tình thân, tình yêu, tình bạn và phần nào biết được cả những nỗi buồn trong thế giới của người lớn.
Khi sự đẹp đẽ của một tâm hồn có sức lan tỏa
Làm bạn với bầu trời là áng văn cảm động viết về sự tồn tại và sức lan tỏa của những điều tử tế, mà cậu bé Tèo chính là đại diện tiêu biểu.
Việc quen biết Tèo đã mang đến cho Lam và lũ trẻ trong thị trấn những trải nghiệm chưa từng có. Chúng học được từ Tèo cách cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên, cách quan tâm đến mọi người xung quanh và tin tưởng vào sự hiện hữu của những điều kỳ diệu.
“Từ khi chơi với Tèo, tôi học ở nó rất nhiều thứ. Tôi biết chú ý đến người khác, tôi cảm nhận được thiên nhiên, tôi biết nâng niu một bông hoa, một chiếc lá và yêu những cánh chim bay trên đầu. Nhờ vậy, tôi cảm thấy cuộc sống quanh tôi như được vẽ lại bằng một gam màu khác, tươi tắn hơn và giàu cảm xúc hơn, vì thế mà trở nên đáng yêu hơn.”
– Làm bạn với bầu trời
Thông qua Làm bạn với bầu trời, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã bày tỏ niềm hy vọng có thể góp phần nuôi dưỡng sự trong sáng, thơ ngây và bay bổng trong tâm hồn những bạn đọc nhỏ tuổi, đồng thời khiến cả những người lớn tỉnh ngộ nhiều bài học sâu sắc về cuộc sống của mình.
Đó chính là lý do khiến cho độc giả ở mọi lứa tuổi, dù đã qua thời niên thiếu vẫn say mê những sáng tác của ông.
Nhà văn viết về những điều bình thường giản dị nhưng có tính cốt lõi và là nguồn sức mạnh chống đỡ thế giới tinh thần của con người. Những điều ấy chẳng hề xa lạ mà đã từng hiện hữu trong tuổi thơ của mỗi người nhưng vì những lo toan, bộn bề khi phải tập làm người lớn khiến mình vô tình bỏ quên chúng.
“Bao giờ cũng nhìn thấy sự may mắn trong một hoàn cảnh không may mắn. Bao giờ cũng tươi vui trong một số phận kém tươi vui. Bao giờ cũng đối tốt với cuộc đời cho dù cuộc đời không phải lúc nào cũng đối tốt với mình. ”
– Làm bạn với bầu trời
Bởi vậy mà những người đã lớn vẫn đọc và hòa mình vào những trang sách của Nguyễn Nhật Ánh để tìm về bao hồi ức đẹp đẽ của những ngày tháng vô tư, quan trọng hơn cả là sống một cách trọn vẹn, biết ước mơ và hy vọng chứ không chỉ đơn thuần là tồn tại cho qua thời gian.
Làm bạn với bầu trời là sự đan xen giữa câu chuyện của trẻ nhỏ và nỗi niềm của người lớn
Trong cuốn sách, Nguyễn Nhật Ánh đã khắc họa một thế giới tuổi thơ tràn đầy màu sắc với những khoảnh khắc tụ họp náo nhiệt của lũ trẻ, với những buổi trưa hè lang thang trong vườn ổi, loay hoay bắt cá dưới ao hay là những đêm lặng ngắm bầu trời lấp lánh ánh sao.
“Hào hay rủ tôi và thằng Nghị qua nhà chú nó chơi. Cả bọn hái ổi non trong vườn nhai chóp chép đến rát miệng rồi kéo ra ao ngồi câu cá. Thỉnh thoảng, Hào cũng rủ tụi tôi ra sông. Sông rộng và sâu, không đứa nào dám leo xuống. Tụi tôi chỉ dám đứng trên bờ nhặt đá, thi nhau ném lia thia để xem hòn đá của đứa nào nhảy trên mặt nước được lâu hơn.”
– Làm bạn với bầu trời
Đó là những trải nghiệm thú vị mà hiếm đứa trẻ thành thị nào có dịp được trải nghiệm. Thế nên Nguyễn Nhật Ánh đã vẽ nên một thế giới tuổi thơ đầy đẹp đẽ trong Làm bạn với bầu trời, mang đến cho trẻ nhỏ cảm giác như được sống lại tuổi thơ một lần nữa. Nguyễn Nhật Ánh đã thể hiện rất tốt vai trò và sứ mệnh của văn chương, như nhà phê bình văn học Hoài Thanh từng nói:
Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có.
Cùng với những câu chuyện tuổi thơ, Làm bạn với bầu trời cũng không thiếu bóng dáng và nỗi niềm của những người đã trưởng thành.
Sự ảnh hưởng của gia đình lên tuổi thơ của trẻ nhỏ được nhắc đến trong Làm bạn với bầu trời
Các vấn đề trong thế giới của người lớn được nhìn qua lăng kính của những đứa trẻ đã khắc họa chân thật sự ảnh hưởng sâu sắc của gia đình lên tuổi thơ của chúng.
Nhờ có những người lớn nhẫn nại, uyên bác và khéo léo như bác Đỉnh hay chú Vịnh mà Lam, Tí và Tèo đã tìm thấy niềm yêu thích đối với sách, lòng say mê trau dồi kiến thức và sự hăng hái khám phá điều mới lạ.
Thế nhưng bên cạnh những người đồng hành thông thái ấy, Nguyễn Nhật Ánh cũng khắc họa cả kiểu người lớn như dượng Quế.
Dượng Quế không phải người cha xấu hay người dượng tồi nhưng ông không đủ bao dung, từ đó khiến những băn khoăn, bối rối trong lòng mình bộc phát thành hành động và làm tổn thương tâm hồn non nớt của trẻ nhỏ.
Sự cô đơn và những mối tình dang dở trong thế giới người lớn
Bên cạnh việc được nhìn nhận như người dẫn dắt và dạy dỗ những đứa trẻ, hình ảnh người lớn trong Làm bạn với bầu trời còn được thể hiện qua sự cô đơn và những mối tình dang dở.
Chẳng hạn như sự tuyệt vọng không nơi nương tựa giữa đất khách quê người của cô Hạnh hay niềm yêu thầm kín mà chú Vịnh dành cho cô Đài, rồi sau đó là cho chị Nhàn khi cô Đài đã đi lấy chồng.
“Đứa con là một báu vật tạo hóa dành cho người mẹ. Khi có con, người phụ nữ không hạnh phúc sẽ tìm thấy hạnh phúc, đang hạnh phúc thì hạnh phúc sẽ gấp đôi.”
– Làm bạn với bầu trời
Người lớn trong tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh ai cũng giấu trong mình rất nhiều nỗi niềm riêng nhưng dù thế nào đi chăng nữa thì đến cuối cùng, họ vẫn luôn nỗ lực để bảo vệ thế giới trong sáng, tươi đẹp của trẻ thơ và tìm thấy bình yên ở những bến đỗ mà số phận đã an bài cho mình.
Nghệ thuật kể chuyện sinh động trong Làm bạn với bầu trời
Giọng điệu trần thuật trong tác phẩm biến hóa linh hoạt, có khi đó là lời nói và suy nghĩ của nhân vật Lam xưng tôi và đôi lúc nó lại được kể từ chính góc nhìn của tác giả.
Một điểm hấp dẫn khác nữa trong nghệ thuật kể chuyện của Nguyễn Nhật Ánh là việc nhà văn xây dựng điểm thắt nút và đi đến cao trào mở nút vô cùng chặt chẽ.
Những tưởng mạch văn được kể lại dưới giọng điệu non nớt và thơ ngây của một đứa trẻ sẽ khó giữ được sự cuốn hút, thế nhưng nhờ những mạch truyện được ông khắc họa rất hợp lý và thuyết phục ấy mà Làm bạn với bầu trời liên tục tạo được sự bất ngờ và hấp dẫn người đọc đến tận trang sách cuối cùng.
Dù đã sáng tác rất nhiều tác phẩm xuất sắc và gặt hái được nhiều thành công nhưng ta chưa bao giờ thấy ngọn lửa đam mê với sự nghiệp viết lách nơi Nguyễn Nhật Ánh hạ nhiệt.
Làm bạn với bầu trời là một trong những truyện dài mới nhất của ông, áng văn đặc sắc này đã góp phần củng cố vị trí của nhà văn trong lòng bạn đọc nhỏ tuổi nói riêng và toàn thể độc giả trên khắp đất nước nói chung.
Hạnh Vi
